Author: Shinin Varongchayakul

สรุปหนังสือ Hero on a Mission ของ Donald Miller: แนวคิด วิธีการ และเครื่องมือในการสร้างความหมายและใช้ชีวิตอย่าง Hero ของตัวเอง
วันก่อน ผมเพิ่งมีโอกาสได้อ่านหนังสือของ Donald Miller ชื่อ Hero on a Mission (2021)

ผมชอบหนังสือของ Donald Miller ตั้งแต่ได้อ่าน Marketing Made Simple ด้วยสไตล์การเขียนที่สั้นกระชับ ตรงจุด มีเนื้อหาที่ให้มุมมองแปลกใหม่ พร้อมแนวทางการนำไปใช้ต่อได้จริง

หนังสือ Hero on a Mission แตกต่างจากเล่มก่อน ๆ ที่ผมเคยอ่าน (และซื้อมาดอง 555) อย่าง Marketing Made Simple, Business Made Simple, Negotiation Made Simple ซึ่งพูดถึงทักษะและสิ่งที่ควรทำเพื่อช่วยให้ธุรกิจเติบโต

หน้าปกหนังสือ Hero on a Mission ใน Amazon Kindle

Hero on a Mission เป็นหนังสือที่เขียนขึ้นเพื่อช่วยให้ผู้อ่านได้ใช้ชีวิตอย่างมีความหมายมากขึ้น

Donald Miller เปรียบชีวิตเป็นเหมือนกับ story ที่มีจุดเริ่มต้น กลางเรื่อง และจุดจบ โดยทิศทางที่เนื้อเรื่องจะดำเนินไปขึ้นอยู่กับตัวละครที่เราเป็น

Donald Miller แบ่งตัวละครในชีวิตออกเป็น 4 แบบ:
1. Victim คือ คนที่ปล่อยให้ story (ชีวิต) ขึ้นอยู่กับโชคชะตา (fate) และปัจจัยภายนอก
2. Villain คือ คนที่ตอบสนองต่อความลำบากในชีวิต ด้วยการทำให้คนอื่นดูเล็กลง (make others small)
3. Hero คือ คนที่ต้องการบางอย่างในชีวิต และเผชิญหน้ากับความท้าทายและยากลำบากที่ตามมา
4. Guide คือ คนที่พร้อมจะนำ hero พิชิตอุปสรรคในชีวิต
เราแต่ละคนมีพลังของทั้งสี่ตัวละครอยู่ และในแต่ละเวลาเราเล่นเป็นบทบาทที่แตกต่างกันไป
- เวลาที่เราท้อแท้ เราอาจเล่นบทเป็น victim
- เวลาที่เราต้องการแก้แค้น เราอาจเล่นบท villain
สองบทบาทแรกเป็นบทบาทที่ไม่ช่วยให้ story ของเราเดินไปข้างหน้า
- victim เป็นผู้ที่อ่อนแอและต้องการความช่วยเหลือ การเล่นเป็น victim มีข้อดีที่ทำให้เราได้รับความช่วยเหลือจากคนอื่น แต่ในระยะยาว เรื่องราวของเราจะเดินอยู่ที่เดิม เพราะเราไม่ได้ทำให้ตัวเองให้แข็งแกร่งขึ้น
- เช่นเดียวกัน การเล่นบทเป็น villain ไม่ได้ทำให้เราเปลี่ยนแปลงไป เพราะเราใช้พลังไปกับการทำให้คนอื่นดูแย่ แต่ภายในตัวเรายังคงเหมือนเดิม
ถ้าเราจะดำเนินเรื่องไปในทิศทางที่เราต้องการแล้ว เราจะต้องเล่นบท hero และ guide

🦸 Be a Hero

ชีวิตของเราเดินไปข้างหน้าตลอดเวลา และทุกนาทีที่เราปล่อยให้ชีวิตเป็นไปตามสภาพแวดล้อม เราปล่อยให้ชีวิตดำเนินไปอย่างไร้ทิศทาง

ถ้าเราต้องการที่จะใช้ชีวิตในแบบที่ต้องการ เราต้องการเปลี่ยนบทจาก victim ที่อ่อนแอและรอคอยความช่วยเหลือ มาเป็น hero ผู้ที่อ่อนแอแต่พร้อมเผชิญกับความยากลำบาก และกลายเป็นผู้ที่แข็งแกร่งในที่สุด

เมื่อเราเลือกที่จะสวมบท hero ในชีวิต เราจะต้องมี mindset 2 อย่าง:
1. Story can change: เชื่อว่า ชีวิตเปลี่ยนแปลงได้ ไม่ว่าจะดีหรือร้าย เรื่องราวของเราสามารถเปลี่ยนได้เสมอ
2. You can be the author: เชื่อว่า โชคชะตาและพระเจ้าเป็นหนึ่งในผู้กำกับชีวิต แต่เราก็สามารถเป็น “ผู้เขียน” ที่แก้ไขเรื่องเราในชีวิตของเราได้เช่นกัน
ผู้ที่เป็น hero เลือกที่จะรับผิดชอบในชีวิต ตัดสินใจเลือกทางเดินของตัวเอง และใช้ชีวิตอย่างที่ตัวเองต้องการ

👟 Life of Meaning

Hero คือ ผู้ที่เลือกใช้ชีวิตอย่างมีความหมาย

Donald Miller มองว่า การจะใช้ชีวิตอย่างมีความหมาย มีอยู่ 3 ขั้นตอน ได้แก่:
1. Know what you want
2. Accept the challenge
3. Share it with others
🐦‍🔥 Step 1. Know You Want

Hero จะต้องเลือกทิศทางในการดำเนินเรื่องราวของตัวเอง

เช่นเดียวกับหนังและนิยาย เรื่องราว (ชีวิต) จะไม่เกิดขึ้นและไม่น่าสนใจ ถ้า hero ไม่มีความต้องการ:
1. เราจะไม่มี The Hobbits ถ้า Bilbo ไม่ต้องการออกไปผจญภัย
2. เราจะไม่มี Star Wars ถ้า Luke ไม่ต้องการเป็น Jedi
3. เราจะไม่มี The Avengers ถ้า Avengers ไม่ต้องการกอบกู้โลก
เรื่องราวชีวิตของเราจะเริ่มขึ้นเมื่อเราต้องการอะไรบางอย่าง หรือเป้าหมายในชีวิต

เป้าหมายในชีวิต คือ ความต้องการที่ดึงดูดให้เราเข้าหา ความต้องการนี้อาจจะเป็นความต้องการที่ฟังดูเห็นแก่ตัว เช่น ต้องการช่วยคนยากจนเพื่อให้ตัวเองรู้สึกดี Donald Miller ระบุว่า ความต้องการเหล่านี้ไม่ใช่ความต้องการที่ผิด ตราบเท่าที่ความต้องการนี้เป็นประโยชน์กับคนอื่นและทำให้โลกนี้ดีขึ้น (mutually beneficial)

สำหรับ Donald Miller การมีความต้องการ (ต้องการช่วยคนยากจน) ดีกว่าไม่มีความต้องการเลย (ไม่ต้องการช่วยคนยากจน)

แต่การมีความต้องการมากไปก็ไม่ใช่เรื่องดี เพราะจะทำให้เรื่องราวของเรา “เจือจาง”

ตัวอย่างเช่น ใน The Avengers ถ้า Tony Stark ไม่ได้ต้องการที่จะกู้โลกอย่างเดียว แต่ยังต้องการขยายธุรกิจ, จัดงานแต่งกับ Pepper Potts, เรียนเต้น samba เนื้อเรื่อง The Avengers จะดูวุ่นวายและขาดความน่าสนใจขึ้นมาในทันที

ชีวิตของเราก็เช่นกัน ถ้าเราโฟกัสกับความต้องการ 2-3 อย่าง เราจะมีเวลาและกำลังในการใช้ชีวิตได้อย่างเต็มที่และน่าสนใจ

🏃‍♂️ Step 2. Accept the Challenge

การเปลี่ยนแปลงจะไม่เกิดขึ้นถ้าเราไม่ลงมือทำ

การตั้งเป้าหมายไม่ได้ทำให้ชีวิตมีความหมายขึ้นมาในทันที แต่ความหมายจะเกิดขึ้นเมื่อเราลงมือทำอะไรบางอย่างเพื่อไปถึงจุดหมายที่ต้องการ

เพื่อไปให้ถึงเป้าหมาย hero จะต้องทำ 2 สิ่งที่สำคัญ:
1. Put something on the plot: ทำกิจกรรมที่ช่วยให้เนื้อเรื่องดำเนินไปสู่จุดหมาย
2. Remember the theme: จดจำเป้าหมายของตัวเองได้
.

🔨 The Tools

Donald Miller นำเสนอ 5 เครื่องมือที่จะช่วยในการกำหนดเป้าหมาย ผลักดันให้เนื้อเรื่องดำเนินไปข้างหน้า และคอยช่วยจดจำเป้าหมาย ซึ่งได้แก่:

.

Tool #1. Eulogy: เขียนคำสรรเสริญ (สำหรับคนที่ลาจากไปแล้ว) ให้กับตัวเอง เป็นเทคนิคในการ reverse-engineer ชีวิตที่เราต้องการกลับมายังปัจจุบัน

สิ่งที่เราสามารถเขียนใน eulogy เช่น:
- ผลงานที่เราอยากจะทิ้งไว้เบื้องหลัง
- ภาพที่เราอยากให้คนอื่นจดจำ
- ข้อคิดที่เราอยากจะฝากไว้กับโลก
ตัวอย่าง eulogy จาก Donald Miller:

Donald Miller was a loving husband to his wife, Betsy, and an ever-present father to their daughter, Emmeline. His number one priority in life was always his family, which is why he limited his travel and work schedule to enjoy time with the people he loved the most. Don and his family built a home called Goose Hill in which many friends, family members, and invited guests found rest and encouragement. Don, Betsy, and Emmeline loved to practice hospitality and were always surrounded by people who were working to make the world better.

(Note: ตัวหนา คือ ตัวอย่างเนื้อหาหลักที่ใส่ลงใน eulogy)

.

Tool #2. Vision worksheets: worksheets ที่ช่วยนำภาพใน eulogy มากำหนดเป็นภาพปลายทาง 10 ปี, 5 ปี, และ 1 ปี เป็นเหมือนการกำหนดหนังแต่ละภาคในชีวิตของเรา โดยในแต่ละครั้ง เราจะกรอกรายละเอียดดังนี้:
- Age: อายุในอีก 1, 5, หรือ 10 ปีข้างหน้า
- Title: ชื่อหนังในช่วงเวลานั้นของชีวิต เช่น บัณฑิตผู้มีความรู้
- Projects: เช่น ในด้านครอบครัว พูดคุยกับพ่อแม่มากขึ้น, และในด้านเรียน เราจะอ่านหนังสือเดือนละ 2 เล่ม
- Daily to-dos: 2 สิ่งที่จะทำในแต่ละวัน เช่น อ่านหนังสือวันละ 1 บท
- Daily not-to-dos: 2 สิ่งที่จะไม่ทำในแต่ละวัน เช่น งดเล่นเกม
ทั้งนี้ เราจะเริ่มกรอกจาก 10 ปี, 5 ปี, และ 1 ปี ตามลำดับ

.

Tool #3. Goal-setting worksheet (optional): worksheet ที่ช่วยเราติดตามความคืบหน้าในการเดินทางของเรา ถ้าเรามองว่า vision worksheets เพียงพอแล้ว เราสามารถข้าม goal-setting worksheet ไปได้

Goal-setting worksheet มี 4 อย่างที่เราต้องเติม:
1. Why: เหตุผลเบื้องหลังเป้าหมายของเรา
2. Goal partner: ชื่อคนที่ตั้งเป้าหมายแบบเดียวกับเรา
3. Milestones: เป้าหมายย่อย ๆ ตามทาง
4. Daily sacrifice: สิ่งที่เรายอมเสียสละในแต่ละวัน เพื่อให้เกิดความคืบหน้าในเป้าหมาย
5. Streak: จำนวนวันที่เราสามารถเสียสละได้ติดต่อกัน
.

Tool #4. Daily planner: เครื่องมือช่วยวางแผนสิ่งที่ต้องทำในแต่ละวัน เพื่อช่วยให้เราไม่หลงทางไปจากเป้าหมายของเรา ใช้งานร่วมกับ morning ritual ในข้อถัดไป

Daily planner มีรายละเอียดที่เราต้องการกรอกมี 8 อย่าง ได้แก่:
1. Review eulogy: เช็กว่า เราได้อ่าน eulogy แล้ว
2. Review vision worksheets: เช็กว่า เราได้ทบทวน visions worksheets แล้ว
3. Review goal-setting worksheets: เช็กว่า เราได้ทบทวน goal-setting worksheet แล้ว
4. Reflect (live day the second time technique): ตอบคำถามตัวเองว่า ถ้าเราได้ใช้ชีวิตในวันนี้เป็นครั้งที่สอง เราจะทำอะไรให้แตกต่าง/ดีขึ้นบ้าง
5. Set primary tasks: กำหนดงานหลักที่ต้องทำในวันนี้ งานนี้ควรเป็นงานที่ตอบโจทย์เป้าหมายที่เราวางไว้ และทำให้เรื่องราวชีวิตเดินไปข้างหน้า
6. Gratitude: เขียนสิ่งที่เรารู้สึกขอบคุณในชีวิต
7. Track appointments: เขียนนัดหมายที่จะเกิดขึ้นในวันนี้ เพื่อรู้ว่า วันนี้จะเกิดอะไรขึ้นบ้าง
8. Set secondary tasks: เขียนงานอื่น ๆ ที่ต้องทำนอกเหนือจากงานหลัก
.

Tool #5. Morning ritual: พิธีกรรมในช่วงเช้าที่มีเพื่อทบทวนสิ่งที่เราเขียนในเอกสารข้อ 1-4 เพื่อเป็นการเตือนความจำถึงเรื่องราวที่เราต้องการให้เกิดขึ้นในชีวิต

โดยใน morning ritual เราจะทำตาม 4 ขั้นตอน ดังนี้:
1. อ่าน eulogy
2. อ่าน vision worksheets
3. อ่าน goal-setting worksheets
4. เขียน daily planner
.

สำหรับผู้ที่สนใจสามารถหา tools ทั้งห้าได้ท้ายหนังสือ Hero on a Mission หรือใช้งานออนไลน์ฟรีได้ที่ heroonamission.com:

Eulogy template บน heroonamission.com/

🫂 Step 3. Share It With Others

ขั้นสุดท้ายของการใช้ชีวิตอย่างมีความหมาย คือ การถ่ายทอดและส่งต่อประสบการณ์ให้กับคนอื่น

ในจุดนี้ เราจะเปลี่ยนจาก hero มาเป็นบทบาทที่แข็งแกร่งที่สุดในเรื่อง นั่นคือ guide

แม้จะเป็นบทบาทที่ดูดี แต่ hero ก็ไม่ต่างจาก victim เพราะเริ่มต้นจากความอ่อนแอ

แต่ hero แตกต่างจาก victim ที่ยอมรับความท้าทายเพื่อได้สิ่งที่ต้องการมา และกลายเป็นคนที่แข็งแกร่งขึ้นจากการเดินทาง

Guide คือ hero ที่ผ่านชีวิตมาอย่างโชกโชน เต็มไปด้วยประสบการณ์ ความรู้ และมุมมองที่พร้อมจะช่วย hero คนอื่นค้นพบเป้าหมายของตัวเอง

Guide คือ hero ที่ไม่หยุดพัฒนาตัวเอง และพร้อมจะส่งต่อตำนานของตัวเองให้กับคนอื่น

Donald Miller มองว่า guide ที่ดีมีลักษณะ 4 อย่าง:
1. Experience: เคยผ่านประสบการณ์มาอย่างโชกโชน
2. Wisdom: เคยพบกับความล้มเหลวและก้าวผ่านมาได้
3. Empathy: เคยผ่านความยากลำบากเช่นเดียวกับ hero ทำให้เข้าใจ hero ได้อย่างถ่องแท้
4. Sacrifice: มีความเสียสละให้กับ hero ไม่ว่าจะเป็นเวลาที่ถ่ายถอดวิชาให้กับ hero หรือแม้เสียสละกระทั่งชีวิตเพื่อให้ hero อยู่รอด
สำหรับ Donald Miller, guide คือตัวละครที่เป็นจุดสูงสุดของชีวิต และการที่เราจะเป็น guide ได้ เราจะต้องเริ่มจากการเปลี่ยนตัวเองจาก victim เป็น hero ก่อน

(เลยเป็นที่มาว่า ทำไมชื่อหนังสือ ถึงไม่เป็น Guide on a Mission แต่เป็น Hero on a Mission)

📖 What’s Your Story?

ชีวิตของเรามีความหมาย และความหมายจะเกิดขึ้นเมื่อเราเลือกที่จะเป็น hero หรือผู้เขียนเรื่องราวของเราเอง

ความหมายเกิดขึ้นระหว่างการเดินทาง แม้ว่าทางเดินอาจไม่ได้เต็มไปด้วยกลีบกุหลาบ แต่ประสบการณ์และความเจ็บปวดที่เราได้มาจะช่วยทำให้เราแข็งแกร่งขึ้น

ทุกการเดินทางเริ่มจากก้าวแรก เมื่อเราก้าวขึ้นมาเป็น hero ในชีวิต ลองถามตัวเอง: “เราต้องการอะไร? และเรื่องราวของเราจะเดินไปทางไหน?”
Share this:
X
Facebook
Like Loading…
2025-05-22
วิธีวิเคราะห์และแปลผล principal component analysis (PCA) ในภาษา R — ตัวอย่างการใช้ prcomp() เพื่อลดตัวแปรใน wine dataset
ในบทความนี้ เราจะมาทำความรู้จักกับ principal component analysis (PCA) ในภาษา R กัน
🧐 PCA คืออะไร?

PCA เป็น machine learning algorithm ประเภท unsupervised learning สำหรับลดตัวแปรในข้อมูล (dimensionality reduction) ในขณะที่ยังเก็บข้อมูลที่มีความสำคัญเอาไว้

ยกตัวอย่างเช่น เรามีข้อมูลลูกค้าที่มี 50 ตัวแปร เช่น อายุ เงินเดือน ประวัติการใช้จ่าย ประวัติการเป็นสมาชิก … เราสามารถใช้ PCA เพื่อลดจำนวนตัวแปรลง เช่น ลดเหลือ 5 ตัวแปร ที่ยังให้ข้อมูลเกี่ยวกับลูกค้าได้เทียบเท่ากับ 50 ตัวแปร

ในการทำงาน เราสามารถใช้ PCA เพื่อ:
- ลดเวลาและ resource ในการประมวลผล เพราะมีตัวแปรที่ต้องประมวลผลน้อยลง
- ช่วยทำความเข้าใจข้อมูล เพราะมีตัวแปรที่ต้องพิจารณาน้อยลง
- ใช้เตรียมข้อมูลสำหรับสร้าง machine learning models อื่น ๆ เช่น regression model, hierarchical regression
💻 PCA ในภาษา R

.

🧑‍💻 prcomp()

ในภาษา R เราสามารถทำ PCA ได้ด้วย prcomp() ซึ่งเป็น function ใน base R (ซึ่งหมายความว่า เราไม่ต้องติดตั้ง package เพิ่มเติม)

prcomp() ต้องการ 3 arguments ได้แก่:
```
prcomp(x, center, scale.)
```
- x คือ dataset ที่ต้องการใช้
- center คือ ตัวเลือกว่า เราจะลบ mean ออกจากข้อมูลดิบ เพื่อให้ dataset มีค่า mean เป็น 0 ไหม (recommend ให้เป็น TRUE)
- scale. คือ ตัวเลือกว่า เราจะหารข้อมูลดิบด้วย variance เพื่อให้ทุก column อยู่ในช่วงข้อมูลเดียวกันไหม (recommend ให้เป็น TRUE)
.

🍷 wine dataset

เราลองมาดูตัวอย่าง PCA กับ wine dataset จาก rattle package กัน

wine เป็นชุดข้อมูลที่มีลักษณะต่าง ๆ ของไวน์ เช่น ระดับแอลกอฮอล์ สี และความเข้มข้น

(Note: ดูข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับ wine dataset ได้ที่ wine: The wine dataset from the UCI Machine Learning Repository.)

เราสามารถเรียกใช้ wine dataset ได้จาก rattle package ดังนี้:
```
# Install and load the package

## Install
install.packages("rattle")

## Load
library(rattle)

# -----------------------------------

# Load the dataset

## Load
data(wine)
```
เรียกดูตัวอย่างข้อมูลใน wine dataset:
```
# Preview
head(wine)
```
ผลลัพธ์:
```
  Type Alcohol Malic  Ash Alcalinity Magnesium Phenols Flavanoids Nonflavanoids Proanthocyanins Color  Hue Dilution Proline
1    1   14.23  1.71 2.43       15.6       127    2.80       3.06          0.28            2.29  5.64 1.04     3.92    1065
2    1   13.20  1.78 2.14       11.2       100    2.65       2.76          0.26            1.28  4.38 1.05     3.40    1050
3    1   13.16  2.36 2.67       18.6       101    2.80       3.24          0.30            2.81  5.68 1.03     3.17    1185
4    1   14.37  1.95 2.50       16.8       113    3.85       3.49          0.24            2.18  7.80 0.86     3.45    1480
5    1   13.24  2.59 2.87       21.0       118    2.80       2.69          0.39            1.82  4.32 1.04     2.93     735
6    1   14.20  1.76 2.45       15.2       112    3.27       3.39          0.34            1.97  6.75 1.05     2.85    1450
```
ดูโครงสร้างของ wine dataset:
```
# View the structure
str(wine)
```
ผลลัพธ์:
```
'data.frame':	178 obs. of  14 variables:
 $ Type           : Factor w/ 3 levels "1","2","3": 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ...
 $ Alcohol        : num  14.2 13.2 13.2 14.4 13.2 ...
 $ Malic          : num  1.71 1.78 2.36 1.95 2.59 1.76 1.87 2.15 1.64 1.35 ...
 $ Ash            : num  2.43 2.14 2.67 2.5 2.87 2.45 2.45 2.61 2.17 2.27 ...
 $ Alcalinity     : num  15.6 11.2 18.6 16.8 21 15.2 14.6 17.6 14 16 ...
 $ Magnesium      : int  127 100 101 113 118 112 96 121 97 98 ...
 $ Phenols        : num  2.8 2.65 2.8 3.85 2.8 3.27 2.5 2.6 2.8 2.98 ...
 $ Flavanoids     : num  3.06 2.76 3.24 3.49 2.69 3.39 2.52 2.51 2.98 3.15 ...
 $ Nonflavanoids  : num  0.28 0.26 0.3 0.24 0.39 0.34 0.3 0.31 0.29 0.22 ...
 $ Proanthocyanins: num  2.29 1.28 2.81 2.18 1.82 1.97 1.98 1.25 1.98 1.85 ...
 $ Color          : num  5.64 4.38 5.68 7.8 4.32 6.75 5.25 5.05 5.2 7.22 ...
 $ Hue            : num  1.04 1.05 1.03 0.86 1.04 1.05 1.02 1.06 1.08 1.01 ...
 $ Dilution       : num  3.92 3.4 3.17 3.45 2.93 2.85 3.58 3.58 2.85 3.55 ...
 $ Proline        : int  1065 1050 1185 1480 735 1450 1290 1295 1045 1045 ...
```
Note: จะเห็นว่า ทุก column เป็นข้อมูลประเภท numeric ยกเว้น Type ที่ะเป็น factor

.

⚒️ PCA

หลังโหลด dataset แล้ว เราสามารถใช้ prcomp() เพื่อทำ PCA ได้ดังนี้:
```
# PCA
pca <- prcomp(wine[, -1],
              center = TRUE,
              scale. = TRUE)
```
อธิบาย code:
- เราใส่ wine[, -1] เพราะ PCA ใช้งานได้กับ column ที่เป็น numeric เท่านั้น เราเลย subset ข้อมูลเพื่อนำ Type ที่เป็น factor ออก
- เรากำหนด center = TRUE เพื่อให้ mean เท่ากับ 0
- กำหนดให้ scale. = TRUE เพื่อให้ข้อมูลอยู่ในช่วงข้อมูลเดียวกัน และป้องกันไม่ให้ข้อมูลที่อยู่ในมีช่วงข้อมูลกว้าง (เช่น ช่วง 1-100) มีผลต่อการวิเคราะห์มากกว่าข้อมูลที่มีช่วงแคบ (เช่น 1-10)
.

📈 ดูผลลัพธ์

เราสามารถดูผลลัพธ์ของ PCA ได้ 2 วิธี ได้แก่:
1. ดูค่าทางสถิติ
2. สร้างกราฟ
วิธีที่ 1. เราสามารถดูค่าทางสถิติได้ด้วย summary():
```
# Print the results
summary(pca)
```
ผลลัพธ์:
```
Importance of components:
                         PC1    PC2    PC3     PC4     PC5     PC6     PC7     PC8     PC9   PC10    PC11    PC12    PC13
Standard deviation     2.169 1.5802 1.2025 0.95863 0.92370 0.80103 0.74231 0.59034 0.53748 0.5009 0.47517 0.41082 0.32152
Proportion of Variance 0.362 0.1921 0.1112 0.07069 0.06563 0.04936 0.04239 0.02681 0.02222 0.0193 0.01737 0.01298 0.00795
Cumulative Proportion  0.362 0.5541 0.6653 0.73599 0.80162 0.85098 0.89337 0.92018 0.94240 0.9617 0.97907 0.99205 1.00000
```
ในผลลัพธ์ เราจะเห็นรายละเอียดดังนี้:
- จำนวนตัวแปรที่ PCA สร้างให้ (PC ซึ่งย่อมาจาก principal component) ซึ่งในตัวอย่างมีทั้งหมด 13 ตัวแปร
- Standard deviation (SD) ของแต่ละ PC
- สัดส่วนข้อมูลที่อธิบายได้ด้วย PC แต่ละตัว (proportion of variance)
- สัดส่วนข้อมูลสะสมที่อธิบายได้ เมื่อเพิ่ม PC แต่ละตัว (cumulative proportion) อย่างในตัวอย่าง จะเห็นว่า เมื่อเพิ่ม PC ตัวที่ 5 เราสามารถอธิบายข้อมูลได้ถึง 80% แล้ว แสดงว่า เราสามารถเก็บตัวแปรไว้ 5 จาก 13 ตัวแปรได้
(Note: เราควรใช้ PC เท่ากับจำนวนที่สามารถอธิบายข้อมูลได้ตั้งแต่ 80% ขึ้นไป)

วิธีที่ 2. เราสามารถดูผลลัพธ์ผ่านกราฟได้ เช่น scree plot ที่แสดงจำนวน PC และสัดส่วนข้อมูลสะสมที่อธิบายได้

ในการเริ่มสร้างกราฟ ให้เราคำนวณหาสัดส่วน variance และสัดส่วนสะสมที่อธิบายได้ก่อน:
```
# Extract variance explained
pca_var <- pca$sdev^2
pca_var_exp <- pca_var / sum(pca_var)

# Compute cumulative variance explained
cum_var_exp <- cumsum(pca_var_exp)
```
จากนั้น นำผลลัพธ์ไปสร้างกราฟ:
```
# Plot a scree plot for cumulative variance explained
plot(cum_var_exp, 
     type = "b", col = "blue", pch = 19, lwd = 2,
     main = "Cumulative Variance Explained",
     xlab = "Number of Principal Components",
     ylab = "Cumulative Variance Explained",
     ylim = c(0, 1))
```
ผลลัพธ์:

จากกราฟ เราจะได้ข้อสรุปเดียวกันกับค่าทางสถิติ นั่นคือ เมื่อเรามี PC 5 ตัว เราจะสามารถอธิบายข้อมูลได้ถึง 80% ของข้อมูลเก่า

😺 GitHub

ดู code ทั้งหมดในบทความนี้ได้ที่ GitHub

📃 References
✅ R Book for Psychologists: หนังสือภาษา R สำหรับนักจิตวิทยา

📕 ขอฝากหนังสือเล่มแรกในชีวิตด้วยนะครับ 😆

🙋 ใครที่กำลังเรียนจิตวิทยาหรือทำงานสายจิตวิทยา และเบื่อที่ต้องใช้ software ราคาแพงอย่าง SPSS และ Excel เพื่อทำข้อมูล

💪 ผมขอแนะนำ R Book for Psychologists หนังสือสอนใช้ภาษา R เพื่อการวิเคราะห์ข้อมูลทางจิตวิทยา ที่เขียนมาเพื่อนักจิตวิทยาที่ไม่เคยมีประสบการณ์เขียน code มาก่อน

ในหนังสือ เราจะปูพื้นฐานภาษา R และพาไปดูวิธีวิเคราะห์สถิติที่ใช้บ่อยกัน เช่น:
- Correlation
- t-tests
- ANOVA
- Reliability
- Factor analysis
🚀 เมื่ออ่านและทำตามตัวอย่างใน R Book for Psychologists ทุกคนจะไม่ต้องพึง SPSS และ Excel ในการทำงานอีกต่อไป และสามารถวิเคราะห์ข้อมูลด้วยตัวเองได้ด้วยความมั่นใจ

แล้วทุกคนจะแปลกใจว่า ทำไมภาษา R ง่ายขนาดนี้ 🙂‍↕️

👉 สนใจดูรายละเอียดหนังสือได้ที่ meb:

ดูรายละเอียดหนังสือ R Book for Psychologists
Share this:
X
Facebook
Like Loading…
2025-05-15
วิธีทำ Hierarchical Clustering ในภาษา R — ตัวอย่างการใช้ hclust() จัดกลุ่มข้อมูลอาชญากรรมจาก USArrests dataset
ในบทความนี้ เราจะมาทำความรู้จักกับ hierarchical cluster analysis (HCA) หรือ hierarchical clustering ในภาษา R กัน
🧐 HCA คืออะไร?

HCA เป็น machine learning algorithm ประเภท unsupervised learning และใช้จัดกลุ่มข้อมูล (clustering) แบบลำดับชั้น (hierarchical)

HCA มี 2 ประเภท:
1. Agglomerative (bottom-up): จับ data point ที่อยู่ใกล้กันให้อยู่ cluster เดียวกัน แล้วจับ clusters ที่อยู่ใกล้กันให้อยูากลุ่มเดียวกัน ทำอย่างนี้ไปเรื่อย ๆ จนได้ 1 cluster ใหญ่
2. Divisive (top-down): เริ่มจาก 1 cluster และแยก cluster ย่อยออกมาเรื่อย ๆ
ตัวอย่างการใช้งาน HCA เช่น จัดกลุ่มผู้บริโภค (customer segmentation):

💻 HCA ในภาษา R: hclust()

ในภาษา R เราสามารถทำ HCA ได้ด้วย 2 functions:
1. hclust() สำหรับ agglomerative HCA
2. diana() จาก cluster package สำหรับ divisive HCA
ในบทความนี้ เราจะดูวิธีใช้ hclust() ซึ่งเป็นที่นิยมสำหรับ HCA กัน

🔢 Example Dataset: USArrests

Dataset ที่เราจะใช้เป็นตัวอย่างในบทความนี้ คือ USArrests

USArrests มีข้อมูลจำนวนประชากรจาก 50 รัฐในอเมริกา และข้อมูลการจับกุมใน 3 ประเภทการกระทำผิด ได้แก่:
1. ฆาตกรรม (murder)
2. ทำร้ายร่างกาย (assault)
3. ข่มขืน (rape)
ในการใช้งาน เราสามารถโหลด USArrests ได้ด้วย data():
```
# Load
data(USArrests)
```
จากนั้น ดูตัวอย่างข้อมูลด้วย head():
```
# Preview
head(USArrests)
```
ผลลัพธ์:
```
           Murder Assault UrbanPop Rape
Alabama      13.2     236       58 21.2
Alaska       10.0     263       48 44.5
Arizona       8.1     294       80 31.0
Arkansas      8.8     190       50 19.5
California    9.0     276       91 40.6
Colorado      7.9     204       78 38.7
```
📏 Normalise the Data

เนื่องจาก HCA จัดกลุ่มข้อมูลโดยใช้ระยะห่างระหว่างข้อมูล เราจะต้อง normalise ข้อมูล เพื่อให้ข้อมูลมีช่วงข้อมูลที่เท่า ๆ กัน และป้องกันไม่ให้ข้อมูลที่มีระยะห่างมาก (เช่น ข้อมูลที่อยู่ในช่วง 1 ถึง 1,000 เทียบกับ ข้อมูลที่มีช่วง 1 ถึง 10) มีผลต่อการจัดกลุ่ม

สำหรับ HCA เราจะ normalise ด้วย z-score standardisation ซึ่งมีสูตรคำนวณดังนี้:
```
Z = (X - M) / SD
```
- Z = ข้อมูลที่ normalised แล้ว
- X = ข้อมูลตั้งต้น
- M = ค่าเฉลี่ยของข้อมูลตั้งต้น
- SD = standard deviation (SD) ของข้อมูลตั้งต้น
ทั้งนี้ เราสามารถทำ z-score standardisation ได้ด้วย scale():
```
# Perform z-score standardisation
USArrests_scaled <- scale(USArrests)
```
จากนั้น เช็กผลลัพธ์ด้วย colMeans() และ apply() กับ sd():
```
# Check the results

## Mean
colMeans(USArrests_scaled)

## SD
apply(USArrests_scaled, 2, sd)
```
ผลลัพธ์:
```
> ## Mean
> round(colMeans(USArrests_scaled), 2)
  Murder  Assault UrbanPop     Rape 
       0        0        0        0 
> 
> ## SD
> apply(USArrests_scaled, 2, sd)
  Murder  Assault UrbanPop     Rape 
       1        1        1        1 
```
จะเห็นได้ว่า ทุก column มี mean เป็น 0 และ SD เป็น 1 แสดงว่า เรา normalise ข้อมูลได้สำเร็จ และพร้อมไปขั้นตอนถัดไป

🍿 HCA With hclust()

ตอนนี้ เราจะเริ่มใช้ HCA เพื่อจัดกลุ่มข้อมูลกัน

hclust() ต้องการ input 2 อย่าง:
```
hclust(d, method)
```
Input #1. d หมายถึง distance matrix หรือ matrix ที่เก็บค่าระยะห่างระหว่างข้อมูลแบบ pair-wise ไว้

เราสามารถคำนวณ distance matrix ได้ด้วย dist() function

Input #2. method หมายถึง linkage method หรือวิธีในการจับ clusters รวมกันเป็น cluster ที่ใหญ่ขึ้น

Linkage methods มี 5 ประเภท:
1. Ward’s linkage: จับกลุ่ม cluster โดยลด variance ภายใน cluster
2. Complete linkage: ใช้ระยะห่างสูงสุด
3. Single linkage: ใช้ระยะห่างต่ำที่สุด
4. Average linkage: ใช้ระยะห่างเฉลี่ยระหว่างข้อมูลจาก 2 clusters
5. Centroid linkage: ใช้ระยะห่างระหว่างจุดศูนย์กลางของ 2 clusters
Linkage ที่มักใช้กันได้ แก่ Ward’s, complete, และ average และในบทความนี้ เราจะใช้ Ward’s linkage ("ward.D2") กัน

เราเรียกใช้ hclust() เพื่อจัดกลุ่มข้อมูล:
```
# Create a distance matrix
dm <- dist(USArrests_scaled)

# HCA
hc <- hclust(dm,
             method = "ward.D2")
```
ตอนนี้ เราก็ได้ข้อมูลที่จัดกลุ่มแล้ว

📈 Print & Dendrogram

สุดท้าย เราสามารถดูผลลัพธ์ของ HCA ได้ด้วย print():
```
# Print HCA
print(hc)
```
ผลลัพธ์:
```
Call:
hclust(d = dm, method = "ward.D2")

Cluster method   : ward.D2 
Distance         : euclidean 
Number of objects: 50 
```
และการสร้าง dendrogram:
```
# Plot a dendrogram
plot(hc,
     hang = -1,
     cex = 0.8,
     main = "Dendrogram of USArrests Data")
```
ผลลัพธ์:

😺 GitHub

ดู code ทั้งหมดในบทความนี้ได้ที่ GitHub

📃 References
✅ R Book for Psychologists: หนังสือภาษา R สำหรับนักจิตวิทยา

📕 ขอฝากหนังสือเล่มแรกในชีวิตด้วยนะครับ 😆

🙋 ใครที่กำลังเรียนจิตวิทยาหรือทำงานสายจิตวิทยา และเบื่อที่ต้องใช้ software ราคาแพงอย่าง SPSS และ Excel เพื่อทำข้อมูล

💪 ผมขอแนะนำ R Book for Psychologists หนังสือสอนใช้ภาษา R เพื่อการวิเคราะห์ข้อมูลทางจิตวิทยา ที่เขียนมาเพื่อนักจิตวิทยาที่ไม่เคยมีประสบการณ์เขียน code มาก่อน

ในหนังสือ เราจะปูพื้นฐานภาษา R และพาไปดูวิธีวิเคราะห์สถิติที่ใช้บ่อยกัน เช่น:
- Correlation
- t-tests
- ANOVA
- Reliability
- Factor analysis
🚀 เมื่ออ่านและทำตามตัวอย่างใน R Book for Psychologists ทุกคนจะไม่ต้องพึง SPSS และ Excel ในการทำงานอีกต่อไป และสามารถวิเคราะห์ข้อมูลด้วยตัวเองได้ด้วยความมั่นใจ

แล้วทุกคนจะแปลกใจว่า ทำไมภาษา R ง่ายขนาดนี้ 🙂‍↕️

👉 สนใจดูรายละเอียดหนังสือได้ที่ meb:

ดูรายละเอียดหนังสือ R Book for Psychologists
Share this:
X
Facebook
Like Loading…
2025-05-08

วิธีจัดกลุ่มข้อมูลด้วย k-means ผ่าน kmeans() function ในภาษา R — ตัวอย่างการจัดกลุ่มหินจาก rock dataset

ในบทความนี้ เราจะมาทำความรู้จักกับ k-means และวิธีใช้ kmeans() ในภาษา R กัน

👉 Introduction to k-Means

🤔 k-Means คืออะไร?

k-means เป็น machine learning algorithm ประเภท unsupervised learning และใช้จัดกลุ่ม data (clustering) ที่เราไม่รู้จำนวนกลุ่มล่วงหน้า

ตัวอย่างการใช้ k-means ในโลกจริง:

Customer segmentation: จัดกลุ่มลูกค้าที่เข้ามาซื้อสินค้า/บริการ
Anomaly detection: ตรวจจับความผิดปกติในคอมพิวเตอร์ (แบ่งกลุ่มกิจกรรมในคอมพิวเตอร์ เป็น “ปกติ” และ “ไม่ปกติ”)
Document clustering: จัดกลุ่มเอกสาร โดยอ้างอิงจากเนื้อหา

🪜 Steps การทำงานของ k-Means

k-means มีการทำงานอยู่ 5 ขั้นตอน ได้แก่:

กำหนดจำนวนกลุ่ม หรือ clusters (k)
สุ่มวาง centroid หรือจุดศูนย์กลางของ cluster ลงในข้อมูล
จัดกลุ่มข้อมูล โดยข้อมูลจะอยู่กลุ่มเดียวกับ centroid ที่ใกล้ที่สุด
คำนวณหา centroid ใหม่
ทำขั้นที่ 3 และ 4 ซ้ำ ตามจำนวนครั้งที่กำหนด หรือจนกว่าข้อมูลจะไม่เปลี่ยนกลุ่ม

ตัวอย่างเช่น เราต้องการจัดกลุ่มข้อมูล 100 ตัวอย่าง:

ขั้นที่ 1. เรากำหนด k เช่น ให้ k = 3

ขั้นที่ 2. สุ่มวาง centroid (ดอกจันสีแดง) ลงในข้อมูล:

ขั้นที่ 3. จัดข้อมูลให้อยู่กลุ่มเดียวกัน โดยอิงจาก centroid ที่อยู่ใกล้ที่สุด:

ขั้นที่ 4. คำนวณหา centroids ใหม่:

จะสังเกตเห็นว่า centroids ของเราเปลี่ยนไป

ขั้นที่ 5. ทำขั้นที่ 3 และ 4 ซ้ำ ๆ ไปเรื่อย ๆ เช่น ทำไป 10 ครั้ง:

เราก็จะได้การจัดกลุ่มข้อมูลมา

🏫 Learn More

เรียนรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับ k-means ได้จากคอร์ส The Nuts and Bolts of Machine Learning จาก Google Career Certificates (เริ่มต้นที่ 1:33:49)

💻 k-Means ในภาษา R: kmeans()

ในภาษา R เราสามารถใช้ k-means ได้ผ่าน kmeans() function ซึ่งต้องการ 3 arguments หลัก ดังนี้:

kmeans(x, centers, nstart)

x = dataset ที่ต้องการจัดกลุ่ม
centers = จำนวนกลุ่มข้อมูล หรือ k
nstart = จำนวนครั้งที่ k-means จะสุ่มวาง centroids ลงใน dataset เพื่อหาการจัดกลุ่มที่ดีที่สุด

(Note: ศึกษา arguments เพิ่มเติมของ kmeans() ได้ที่ kmeans: K-Means Clustering)

เราไปดูวิธีใช้งาน kmeans() กัน

🔢 Dataset

🪨 rock

ในบทความนี้ เราจะใช้ rock dataset ซึ่งเป็น built-in dataset ในภาษา R เป็นตัวอย่าง

rock มีข้อมูลหิน 48 ตัวอย่าง และมีข้อมูลลักษณะ 4 อย่าง:

ลำดับ	ลักษณะ	คำอธิบาย
1	`area`	พื้นที่ผิว
2	`peri`	เส้นผ่านศูนย์กลาง
3	`shape`	ขนาด (เส้นผ่านศูนย์กลาง หารด้วย พื้นที่ผิว)
4	`perm`	ระดับความสามารถที่ให้น้ำซึมผ่านได้

เป้าหมายของเรา คือ จัดกลุ่มหิน 48 ตัวอย่างตามลักษณะทั้งสี่

เราสามารถโหลด rock dataset ได้โดยใช้ data() function:

# Load
data(rock)

หลังจากโหลดแล้ว เราสามารถ preview ข้อมูลได้ด้วย head():

# Preview the dataset
head(rock)

ผลลัพธ์:

  area    peri     shape perm
1 4990 2791.90 0.0903296  6.3
2 7002 3892.60 0.1486220  6.3
3 7558 3930.66 0.1833120  6.3
4 7352 3869.32 0.1170630  6.3
5 7943 3948.54 0.1224170 17.1
6 7979 4010.15 0.1670450 17.1

📏 Data Normalisation

เนื่องจาก k-means ใช้ระยะห่างระหว่างข้อมูลในการจัดกลุ่ม ข้อมูลที่มีระยะห่างมาก (เช่น ระยะห่าง 500 เมตร กับ 1,000 เมตร) อาจมีผลต่อการจัดกลุ่มมากกว่าข้อมูลที่มีระยะห่างน้อย (เช่น ระยะห่าง 1 ซม. กับ 5 ซม.) และทำให้เกิด bias ในการจัดกลุ่มได้

เพื่อป้องกัน bias เราควร normalise ข้อมูล หรือการปรับให้ข้อมูลอยู่ใน scale เดียวกัน

สำหรับ k-means เรามักจะ normalise ข้อมูล ด้วย z-score standardisation ซึ่งมีสูตรการคำนวณดังนี้:

Z = (X - M(X)) / SD(X)

Z = ข้อมูลที่ scaled แล้ว
X = ข้อมูลดิบ
M(X) = mean ของ X
SD(X) = SD ของ X

ในภาษา R เราสามารถทำ z-score standardisation ได้ด้วย scale():

# Scale
rock_scaled <- scale(rock)

Note: เราใส่ rock ไปใน argument และเก็บผลลัพธ์ไว้ใน data frame ใหม่ ชื่อ rock_scaled

เราสามารถเช็กผลลัพธ์ได้ด้วย:

colMeans() เพื่อเช็ก mean
apply() และ sd() เพื่อเช็ก SD

# Check the results

## Check mean
round(colMeans(rock_scaled), 2)

# Check SD
apply(rock_scaled, 2, sd)

ผลลัพธ์:

> ### Check mean
> round(colMeans(rock_scaled), 2)
 area  peri shape  perm 
    0     0     0     0 
> 
> ### Check SD
> apply(rock_scaled, 2, sd)
 area  peri shape  perm 
    1     1     1     1

จากผลลัพธ์ เราจะเห็นได้ว่า ทุกลักษณะมี mean เท่ากับ 0 และ SD เท่ากับ 1 แสดงว่า เราทำ z-score standardisation ได้สำเร็จ และพร้อมไปขั้นตอนถัดไป

🔎 Finding the Optimal k

ในการจัดกลุ่มด้วย k-means เราต้องเริ่มด้วยการกำหนด k

แต่เราจะรู้ได้ยังไงว่า k ควรมีค่าเท่าไร?

เรามี 3 วิธีในการหาค่า k ที่ดีที่สุด (optimal k):

Elbow method
Silhouette analysis
Gap analysis

ในบทความนี้ เราจะมาใช้วิธีแรกกัน: elbow method

(Note: เรียนรู้เกี่ยวทั้งสามวิธีได้ที่ ML | Determine the optimal value of K in K-Means Clustering)

Elbow method หาค่า k ที่ดีที่สุด โดยสร้างกราฟระหว่างค่า k และ within-cluster sum of squares (WSS) หรือระยะห่างระหว่างข้อมูลในกลุ่ม ค่า k ที่ดีที่สุด คือ ค่า k ที่ WSS เริ่มไม่ลดลง

ในภาษา R เราสามารถเริ่มสร้างกราฟได้ โดยเริ่มจากใช้ for loop หา WSS สำหรับช่วงค่า k ที่เราต้องการ

ในตัวอย่าง rock dataset เราจะใช้ช่วงค่า k ระหว่าง 1 ถึง 15:

# Initialise a vector for within cluster sum of squares (wss)
wss <- numeric(15)

# For-loop through the wss
for (k in 1:15) {
  
  ## Try the k
  km <- kmeans(rock_scaled,
               centers = k,
               nstart = 20)
  
  ## Get WSS for the k
  wss[k] <- km$tot.withinss
}

จากนั้น ใช้ plot() สร้างกราฟความสัมพันธ์ระหว่างค่า k และ WSS:

# Plot the wss
plot(1:15,
     wss,
     type = "b",
     main = "The Number of Clusters vs WSS",
     xlab = "Number of Clusters",
     ylab = "WSS")

ผลลัพธ์:

จากกราฟ จะเห็นว่า WSS เริ่มชะลอตัว เมื่อค่า k อยู่ที่ 3 และ 4 ซึ่งเป็นจุดที่เป็นข้อศอก (elbow) ของกราฟ:

แสดงว่า optimal k มีค่า 3 หรือ 4

สำหรับบทความนี้ เราจะกำหนด optimal k = 4:

# Set optiomal k = 4
opt_k <- 4

⏹️ k-Means

🔥 Train the Model

หลังเตรียมข้อมูลและหา optimal k แล้ว เราก็พร้อมที่จะใช้ kmeans() ในการจัดกลุ่มข้อมูลแล้ว:

# Set see for reproducibility
set.seed(100)

# Train the model
km <- kmeans(rock_scaled,
             centers = opt_k,
             nstart = 20)

🤓 Get the Results

เราสามารถดูผลการจัดกลุ่มได้ 2 วิธี:

วิธีที่ 1. ดูค่าทางสถิติ:

# Print the model
print(km)

ผลลัพธ์:

K-means clustering with 4 clusters of sizes 10, 18, 6, 14

Cluster means:
        area       peri
1 -0.4406840 -0.9164442
2  0.3496197  0.8022501
3  1.5646450  1.3101981
4 -0.8052989 -0.9383748
       shape       perm
1  1.5369800  1.1775435
2 -0.7319607 -0.8017914
3  0.2358392 -0.7425075
4 -0.2578245  0.5079897

Clustering vector:
 [1] 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3
[14] 2 2 2 3 3 3 2 2 3 3 2 1 4
[27] 4 4 4 1 1 1 4 1 4 1 4 1 4
[40] 4 1 4 1 1 4 4 4 4

Within cluster sum of squares by cluster:
[1] 18.917267  8.104718
[3]  1.471788 22.095636
 (between_SS / total_SS =  73.1 %)

Available components:

[1] "cluster"     
[2] "centers"     
[3] "totss"       
[4] "withinss"    
[5] "tot.withinss"
[6] "betweenss"   
[7] "size"        
[8] "iter"        
[9] "ifault"

จากผลลัพธ์ จะเห็นได้ว่า ข้อมูลถูกแบ่งเป็น 4 กลุ่ม และเราสามารถดูค่า mean และ WSS ของแต่ละกลุ่มได้

วิธีที่ 2. สร้างกราฟ:

# Create a plot
plot(rock_scaled[, c("shape", "perm")], 
     col = km$cluster,
     pch = 19,
     main = "K-Means Clustering (Rock Dataset)",
     xlab = "Shape",
     ylab = "Permeability")

# Add cluster centers
points(km$centers[, c("shape", "perm")], 
       col = 1:5,
       pch = 4,
       cex = 2,
       lwd = 2)

ผลลัพธ์:

ตอนนี้ เราก็ได้ข้อมูลที่จัดกลุ่มด้วย k-means เรียบร้อยแล้ว 👍

😺 GitHub

ดู code ทั้งหมดในบทความนี้ได้ที่ GitHub

📃 References

✅ R Book for Psychologists: หนังสือภาษา R สำหรับนักจิตวิทยา

📕 ขอฝากหนังสือเล่มแรกในชีวิตด้วยนะครับ 😆

🙋 ใครที่กำลังเรียนจิตวิทยาหรือทำงานสายจิตวิทยา และเบื่อที่ต้องใช้ software ราคาแพงอย่าง SPSS และ Excel เพื่อทำข้อมูล

💪 ผมขอแนะนำ R Book for Psychologists หนังสือสอนใช้ภาษา R เพื่อการวิเคราะห์ข้อมูลทางจิตวิทยา ที่เขียนมาเพื่อนักจิตวิทยาที่ไม่เคยมีประสบการณ์เขียน code มาก่อน

ในหนังสือ เราจะปูพื้นฐานภาษา R และพาไปดูวิธีวิเคราะห์สถิติที่ใช้บ่อยกัน เช่น:

Correlation
t-tests
ANOVA
Reliability
Factor analysis

🚀 เมื่ออ่านและทำตามตัวอย่างใน R Book for Psychologists ทุกคนจะไม่ต้องพึง SPSS และ Excel ในการทำงานอีกต่อไป และสามารถวิเคราะห์ข้อมูลด้วยตัวเองได้ด้วยความมั่นใจ

แล้วทุกคนจะแปลกใจว่า ทำไมภาษา R ง่ายขนาดนี้ 🙂‍↕️

👉 สนใจดูรายละเอียดหนังสือได้ที่ meb:

ดูรายละเอียดหนังสือ R Book for Psychologists

2025-05-01

สอนปลูกต้นไม้ในภาษา R (ภาค 1): วิธีสร้าง tree-based models ใน 3 ขั้นตอนด้วย rpart และ randomForest packages — ตัวอย่างการทำนายประเภทเกียร์รถใน mtcars dataset

ในบทความนี้ เราจะมาทำความรู้จักและสร้าง tree-based models ในภาษา R กัน:

Classification tree
Random forest

ถ้าพร้อมแล้ว ไปเริ่มกันเลย

🌳 Tree-Based Algorithms คืออะไร?

Tree-based algorithm เป็น machine learning algorithm ประเภท supervised learning ที่ทำนายข้อมูลโดยใช้ decision tree

Decision tree เป็นเครื่องมือช่วยตัดสินใจที่ดูคล้ายกับต้นไม้กลับหัว เพราะประกอบด้วยจุดตัดสินใจ (node) ที่แตกยอด (ทางเลือก) ออกไปเรื่อย ๆ เพื่อใช้ทำนายผลลัพธ์ที่ต้องการ

ยกตัวอย่างเช่น เราอยากรู้ว่า เราควรจะสมัครงานกับบริษัทแห่งหนึ่งไหม เราอาจจะสร้าง decision tree จาก 3 ปัจจัย คือ:

เงินเดือน
ได้ใช้ทักษะที่มี
การทำงานแบบ hybrid หรือ remote

ได้แบบนี้:

จาก decision tree ถ้าเราเห็นงานที่ได้เงินเดือนไม่ตรงใจ เราจะไม่สมัครงานนั้น (เส้นการตัดสินใจซ้ายสุด)

ในทางกลับกัน ถ้างานมีเงินเดือนที่น่าสนใจ และได้ใช้ทักษะที่มีอยู่ เราจะสมัครงานนั้น (เส้นการตัดสินใจขวาสุด) เป็นต้น

💻 Tree-Based Models ในภาษา R

ในภาษา R เราสามารถสร้าง tree-based model ได้ด้วย rpart() จาก rpart package:

# Install
install.packages("rpart")
# Load
library(rpart)

rpart() ต้องการ 4 arguments ดังนี้:

rpart(formula, data, method, control)

formula = สูตรในการวิเคราะห์ (ตัวแปรตาม ~ ตัวแปรต้น)
data = dataset ที่ใช้สร้าง model
method = ประเภท algorithm ("anova" สำหรับ regression และ "class" สำหรับ classification)
control (optional) = เงื่อนไขควบคุม “การเติบโต” ของ decision tree เช่น ระดับชั้นที่มีได้ เป็นต้น

(Note: ศึกษาการใช้งาน rpart() เพิ่มเติมได้ที่ rpart: Recursive Partitioning and Regression Trees)

เราไปดูตัวอย่างการใช้งาน rpart() กัน

🚗 Dataset: mtcars

ในบทความนี้ เราจะลองสร้าง tree-based model ประเภท classification หรือ classification tree เพื่อทำนายประเภทเกียร์รถใน mtcars dataset

mtcars เป็นชุดข้อมูลรถจาก ปี ค.ศ. 1974 ซึ่งประกอบไปด้วยข้อมูล เช่น รุ่นรถ น้ำหนัก ระดับการกินน้ำมัน แรงม้า เป็นต้น

เราสามารถโหลด mtcars มาใช้งานได้ด้วย data() และ preview ด้วย head():

# Load
data(mtcars)
# Preview
head(mtcars)

ตัวอย่างข้อมูล:

                   mpg cyl disp  hp drat    wt  qsec vs        am gear carb
Mazda RX4         21.0   6  160 110 3.90 2.620 16.46  0    manual    4    4
Mazda RX4 Wag     21.0   6  160 110 3.90 2.875 17.02  0    manual    4    4
Datsun 710        22.8   4  108  93 3.85 2.320 18.61  1    manual    4    1
Hornet 4 Drive    21.4   6  258 110 3.08 3.215 19.44  1 automatic    3    1
Hornet Sportabout 18.7   8  360 175 3.15 3.440 17.02  0 automatic    3    2
Valiant           18.1   6  225 105 2.76 3.460 20.22  1 automatic    3    1

🔧 Prepare the Data

ก่อนนำ mtcars ไปใช้สร้าง classification tree เราจะต้องทำ 2 อย่างก่อน:

อย่างที่ #1. ปรับ column am ให้เป็น factor เพราะสิ่งที่เราต้องการทำนายเป็น categorical data:

# Convert `am` to factor
mtcars$am <- factor(mtcars$am,
                    levels = c(0, 1),
                    labels = c("automatic", "manual"))
# Check the result
class(mtcars$am)

ผลลัพธ์:

[1] "factor"

อย่างที่ #2. Split ข้อมูลเป็น 2 ชุด:

Training set สำหรับสร้าง model
Test set สำหรับประเมิน model

# Set seed for reproducibility
set.seed(500)
# Get training index
train_index <- sample(nrow(mtcars),
                      nrow(mtcars) * 0.7)
# Split the data
train_set <- mtcars[train_index, ]
test_set <- mtcars[-train_index, ]

🪴 Train the Model

ตอนนี้ เราพร้อมที่จะสร้าง classification tree ด้วย rpart() แล้ว

สำหรับ classification tree ในบทความนี้ เราจะลองตั้งเงื่อนไขในการปลูกต้นไม้ (control) ดังนี้:

Argument	Explanation
`cp = 0`	คะแนนประสิทธิภาพขั้นต่ำ ก่อนจะแตกกิ่งใหม่ได้ = 0
`minsplit = 1`	จำนวนกิ่งย่อยขั้นต่ำที่ต้องมี ก่อนจะแตกกิ่งใหม่ได้ = 1
`maxdepth = 5`	จำนวนชั้นที่ decision tree มีได้สูงสุด = 5

# Classification tree
ct <- rpart(am ~ .,
            data = train_set,
            method = "class",
            control = rpart.control(cp = 0, minsplit = 1, maxdepth = 5))

เราสามารถดู classification tree ของเราได้ด้วย rpart.plot():

# Plot classification tree
rpart.plot(ct,
           type = 3,
           extra = 101,
           under = TRUE,
           digits = 3,
           tweak = 1.2)

ผลลัพธ์:

Note:

ก่อนใช้งาน rpart.plot() เราต้องจะติดตั้งและเรียกใช้งานด้วย install.packages() และ library() ตามลำดับ
ศึกษาการใช้งาน rpart.plot() เพิ่มเติมได้ที่ rpart.plot: Plot an rpart model. A simplified interface to the prp function.

📏 Evaluate the Model

เมื่อได้ classification tree มาแล้ว เราลองมาประเมินความสามารถของ model ด้วย accuracy หรือสัดส่วนการทำนายที่ถูกต้องกัน

เราเริ่มจากใช้ predict() เพื่อใช้ model ทำนายประเภทเกียร์:

# Predict the outcome
test_set$pred_ct <- predict(ct,
                            newdata = test_set,
                            type = "class")

จากนั้น สร้าง confusion matrix หรือ matrix เปรียบเทียบคำทำนายกับข้อมูลจริง:

# Create a confusion matrix
cm_ct <- table(Predicted = test_set$pred_ct,
               Actual = test_set$am)
# Print confusion matrix
print(cm_ct)

ผลลัพธ์:

           Actual
Predicted   automatic manual
  automatic         5      1
  manual            0      4

สุดท้าย เราหา accuracy ด้วยการนำจำนวนคำทำนายที่ถูกต้องมาหารด้วยจำนวนคำทำนายทั้งหมด:

# Get accuracy
acc_ct <- sum(diag(cm_ct)) / sum(cm_ct)
# Print accuracy
cat("Accuracy (classification tree):", acc_ct)

ผลลัพธ์:

Accuracy (classification tree): 0.9

จะเห็นได้ว่า model ของเรามีความแม่นยำถึง 90%

🍄 Random Forest

Random forest เป็น tree-based algorithm ที่ช่วยเพิ่มความแม่นยำในการทำนาย โดยสุ่มสร้าง decision trees ต้นเล็กขึ้นมาเป็นกลุ่ม (forest) แทนการปลูก decision tree ต้นเดียว

Decision tree แต่ละต้นใน random forest มีความสามารถในการทำนายแตกต่างกัน ซึ่งบางต้นอาจมีความสามารถที่น้อยมาก

แต่จุดแข็งของ random forest อยู่ที่จำนวน โดย random forest ทำนายผลลัพธ์โดยดูจากผลลัพธ์ในภาพรวม ดังนี้:

Task	Predict by
Regression	ค่าเฉลี่ยของผลลัพธ์การทำนายของทุกต้น
Classification	เสียงส่วนมาก (majority vote)

ดังนั้น แม้ว่า decision tree บางต้นอาจทำนายผิดพลาด แต่โดยรวมแล้ว random forest มีโอกาสที่จะทำนายได้ดีกว่า decision tree ต้นเดียว

ในภาษา R เราสามารถสร้าง random forest ได้ด้วย randomForest() จาก randomForest package ซึ่งต้องการ 3 arguments:

randomFrest(formula, data, ntree)

formula = สูตรในการวิเคราะห์ (ตัวแปรตาม ~ ตัวแปรต้น)
data = dataset ที่ใช้สร้าง model
ntree = จำนวน decision trees ที่ต้องการสร้าง

Note:

เราไม่ต้องกำหนดว่า จะทำ classification หรือ regression model เพราะ randomForest() จะเลือก model ให้อัตโนมัติตามข้อมูลที่เราใส่เข้าไป
ศึกษาการใช้งาน randomForest() เพิ่มเติมได้ที่ randomForest: Classification and Regression with Random Forest

ก่อนใช้ randomForest() เราต้องเตรียมข้อมูลแบบเดียวกันกับ rpart() ได้แก่:

เปลี่ยน am ให้เป็น factor
Split the data

สมมุติว่า เราเตรียมข้อมูลแล้ว เราสามารถเรียกใช้ randomForest() ได้เลย โดยเราจะลองสร้าง random forest ที่ประกอบด้วย decision trees 100 ต้น:

# Random forest
rf <- randomForest(am ~ .,
                   data = train_set,
                   ntree = 100)

แล้วลองประเมินความสามารถของ model ด้วย accuracy

เริ่มจากทำนายประเภทเกียร์:

# Predict the outcome
test_set$pred_rf <- predict(rf,
                            newdata = test_set,
                            type = "class")

สร้าง confusion matrix:

# Create a confusion matrix
cm_rf <- table(Predicted = test_set$pred_rf,
               Actual = test_set$am)
# Print confusion matrix
print(cm_rf)

ผลลัพธ์:

           Actual
Predicted   automatic manual
  automatic         5      0
  manual            0      5

และสุดท้าย คำนวณ accuracy:

# Get accuracy
acc_rf <- sum(diag(cm_rf)) / sum(cm_rf)
# Print accuracy
cat("Accuracy (random forest):", acc_rf)

ผลลัพธ์:

Accuracy (random forest): 1

จะเห็นว่า random forest (100%) มีความแม่นยำในการทำนายมากกว่า classification tree ต้นเดียว (90%)

🐱 GitHub

ดู code ทั้งหมดในบทความนี้ได้ที่ GitHub:

📃 References

✅ R Book for Psychologists: หนังสือภาษา R สำหรับนักจิตวิทยา

📕 ขอฝากหนังสือเล่มแรกในชีวิตด้วยนะครับ 😆

Correlation
t-tests
ANOVA
Reliability
Factor analysis

แล้วทุกคนจะแปลกใจว่า ทำไมภาษา R ง่ายขนาดนี้ 🙂‍↕️

👉 สนใจดูรายละเอียดหนังสือได้ที่ meb:

ดูรายละเอียดหนังสือ R Book for Psychologists

2025-04-24

วิธีสร้างและประเมิน logistic regression model ใน 5 ขั้นตอน ด้วย glm(), roc(), และ auc() ในภาษา R — ตัวอย่างการทำนายประเภทเกียร์รถใน mtcars dataset

ในบทความนี้ เราจะมาทำความรู้จักกับ logistic regression model รวมทั้งการสร้างและประเมิน logistic regression ด้วย glm(), roc(), และ auc() ในภาษา R กัน

📈 Logistic Regression คืออะไร?

Logistic regression เป็น machine learning algorithm ประเภท classification สำหรับทำนายผลลัพธ์ที่มี 2 ค่า (binary) เช่น:

Spam filter: เป็น spam vs เป็นอีเมลปกติ
Churn prediction: ลูกค้าจะเลิกใช้บริการ vs ใช้บริการต่อ
Fraud detection: เป็นธุรกรรมทุจริต vs ไม่ทุจริต
Disease diagnosis: เป็นโรค vs ไม่เป็นโรค

โดยการทำงานของ logistic regression เป็นการต่อยอดจาก linear regression

ใน linear regression เราหาเส้นตรงที่ช่วยทำนายตัวแปรตาม (y) ด้วยตัวแปรต้น (x) ได้ดีที่สุด ตามสมการเส้นตรง:

y = mx + c

y = ตัวแปรตาม
m = ความชันของเส้นตรง
x ตัวแปรต้น
c = จุดตัดระหว่าง x และ y

Linear regression ใช้งานได้ดีกับข้อมูลที่เป็น continuous data และความสัมพันธ์ระหว่าง x และ y เป็นเส้นตรง:

แต่เส้นตรงไม่ใช่เส้นที่ดีที่สุด ในการทำนาย y ที่มีเพียง 2 ระดับ:

เพื่อแก้ปัญหานี้ เราต้องใช้ logistic regression ซึ่งใช้ sigmoid function ที่ทำนายความเป็นได้ (probability) ที่ y จะตกอยู่ในระดับใดระดับหนึ่ง แทนการทำนายค่า y โดยตรง:

y = sigmoid_func(mx + c)

y = ตัวแปรตาม
sigmoid_func = sigmoid function
m = ความชันของเส้นตรง
x ตัวแปรต้น
c = จุดตัดระหว่าง x และ y

เมื่อใช้ sigmoid function เราจะได้เส้นในการทำนายข้อมูลเรียกว่า sigmoid curve ที่ดูคล้ายตัว S ดังภาพ:

🔨 วิธีสร้าง Logistic Regression ในภาษา R

ในภาษา E เราสร้าง logistic regression model ได้ง่าย ๆ ด้วย glm() function โดยทำตาม 5 ขั้นตอนของ machine learning workflow:

Load the dataset
Prepare the data
Split the data
Train the model
Evaluate the model

1️⃣ Step 1. Load the Dataset

ในขั้นแรก ให้เราโหลด dataset ที่จะใช้งานเข้ามาใน R

โดยในบทความนี้ เราจะทำงานกับ mtcars dataset ซึ่งมข้อมูลรถจาก ปี ค.ศ. 1974 เช่น รุ่นรถ ระดับการกินน้ำมัน แรงม้า ประเภทเกียร์ และน้ำหนัก

เป้าหมายของเรา คือ สร้าง logistic regression model เพื่อทำนายประเภทเกียร์ ว่า เป็นรถเกียร์ auto (0) หรือ manual (1)

เนื่องจาก mtcars เป็น built-in dataset ในภาษา R เราสามารถโหลดข้อมูลได้ด้วย data() function:

# Load the dataset
data(mtcars)

หลังการโหลด เราสามารถ preview ข้อมูลได้ด้วย head():

# Preview the dataset
head(mtcars)

ผลลัพธ์:

                   mpg cyl disp  hp drat    wt  qsec vs        am gear carb
Mazda RX4         21.0   6  160 110 3.90 2.620 16.46  0    manual    4    4
Mazda RX4 Wag     21.0   6  160 110 3.90 2.875 17.02  0    manual    4    4
Datsun 710        22.8   4  108  93 3.85 2.320 18.61  1    manual    4    1
Hornet 4 Drive    21.4   6  258 110 3.08 3.215 19.44  1 automatic    3    1
Hornet Sportabout 18.7   8  360 175 3.15 3.440 17.02  0 automatic    3    2
Valiant           18.1   6  225 105 2.76 3.460 20.22  1 automatic    3    1

2️⃣ Step 2. Prepare the Data

สำหรับการสร้าง logistic regression model ตัวแปรตามของเราจะต้องมี data type เป็น factor

เราสามารถเช็ก data type ของ dataset ได้ด้วย str():

# Check the data typs of the columns
str(mtcars)

ผลลัพธ์:

'data.frame':	32 obs. of  11 variables:
 $ mpg : num  21 21 22.8 21.4 18.7 18.1 14.3 24.4 22.8 19.2 ...
 $ cyl : num  6 6 4 6 8 6 8 4 4 6 ...
 $ disp: num  160 160 108 258 360 ...
 $ hp  : num  110 110 93 110 175 105 245 62 95 123 ...
 $ drat: num  3.9 3.9 3.85 3.08 3.15 2.76 3.21 3.69 3.92 3.92 ...
 $ wt  : num  2.62 2.88 2.32 3.21 3.44 ...
 $ qsec: num  16.5 17 18.6 19.4 17 ...
 $ vs  : num  0 0 1 1 0 1 0 1 1 1 ...
 $ am  : num  1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 ...
 $ gear: num  4 4 4 3 3 3 3 4 4 4 ...
 $ carb: num  4 4 1 1 2 1 4 2 2 4 ...

จากผลลัพธ์ เราจะเห็นได้ว่า am ซึ่งบอกประเภทเกียร์รถ มี data type เป็น num (numeric) แสดงว่า เราจะต้องทำ operation เพื่อเปลี่ยน data type ก่อนไปขั้นต่อไป

เราสามารถเปลี่ยน data type ได้ด้วย factor():

# Convert column `am` to factor
mtcars$am <- factor(mtcars$am,
                    levels = c(0, 1),
                    labels = c("automatic", "manual"))

จากนั้น เช็กผลลัพธ์ที่ได้ด้วย str() อีกครั้ง:

# Check the result
str(mtcars)

ผลลัพธ์:

'data.frame':	32 obs. of  11 variables:
 $ mpg : num  21 21 22.8 21.4 18.7 18.1 14.3 24.4 22.8 19.2 ...
 $ cyl : num  6 6 4 6 8 6 8 4 4 6 ...
 $ disp: num  160 160 108 258 360 ...
 $ hp  : num  110 110 93 110 175 105 245 62 95 123 ...
 $ drat: num  3.9 3.9 3.85 3.08 3.15 2.76 3.21 3.69 3.92 3.92 ...
 $ wt  : num  2.62 2.88 2.32 3.21 3.44 ...
 $ qsec: num  16.5 17 18.6 19.4 17 ...
 $ vs  : num  0 0 1 1 0 1 0 1 1 1 ...
 $ am  : Factor w/ 2 levels "automatic","manual": 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 ...
 $ gear: num  4 4 4 3 3 3 3 4 4 4 ...
 $ carb: num  4 4 1 1 2 1 4 2 2 4 ...

จะเห็นว่า ตอนนี้ am เป็น factor แล้ว และเราสามารถไปขั้นตอนถัดไปได้

3️⃣ Step 3. Split the Data

ในขั้นที่สาม เราจะต้องแบ่ง dataset เป็น 2 ชุด ได้แก่:

Training set สำหรับสร้าง model
Test set สำหรับประเมินความสามารถของ model

เราแบ่ง dataset ได้โดยเริ่มจากสร้าง row index ที่จะอยู่ใน training set:

# Set seed for reproducibility
set.seed(300)

# Create a training index
train_index <- sample(1:nrow(mtcars),
                      nrow(mtcars) * 0.7)

Note: เรากำหนด row index ใน training set เป็น 70% แสดงว่า test set จะมีข้อมูล 30% จาก dataset

จากนั้น ใช้ row index แบ่ง dataset เป็น 2 ชุด:

# Create training and test sets
train_set <- mtcars[train_index, ]
test_set <- mtcars[-train_index, ]

ตอนนี้ เราพร้อมที่จะสร้าง model กันแล้ว

4️⃣ Step 4. Train the Model

ในขั้นที่สี่ เราจะสร้าง logistic regression model โดยใช้ glm() function กัน

glm() ต้องการ input 3 อย่าง:

glm(formula, data, family)

No.	Input	คำอธิบาย	ในบทความนี้
1	formula	ตัวแปรตามที่ต้องการทำนาย และตัวแปรต้นที่จะใช้ทำนาย	`am ~ .`
2	data	ชุดข้อมูลที่จะใช้สร้าง model	`train_set`
3	family	Regression algorithm ที่เราจะเรียกใช้	`"binomial"`

# Build a logistic regression model
log_reg <- glm(am ~ .,
               data = train_set,
               family = "binomial")

ตอนนี้ เราก็จะได้ logistic regression model ในการทำนายประเภทเกียร์มาเรียบร้อย

5️⃣ Step 5. Evaluate the Model

ในขั้นสุดท้าย เราจะประเมินความสามารถของ model ในการทำนายประเภทเกียร์กัน

เราจะใช้ 3 metrics ในการประเมิน:

Accuracy: สัดส่วนของผลลัพธ์ที่ทำนายถูก
ROC curve: กราฟแสดงความสัมพันธ์ระหว่าง true positive rate (TPR) และ false positive rate (FPR) โดยยิ่งเส้นกราฟออกห่างเหนือเส้นตรงมากเท่าไรก็ยิ่งดี
AUC: พื้นที่ใต้กราฟของ ROC โดยมีค่าระหว่าง 0 กับ 1 โดยค่ายิ่งเข้าใกล้ 1 เท่าไรก็ยิ่งดี

⚖️ Threshold

ในการคำนวณทั้ง 3 metrics เราจะต้องกำหนด threshold เพื่อทำนายปรพเภทเกียร์ก่อน เพราะ glm() ให้ model ที่ส่งค่าความเป็นไปได้ (แทนประเภทเกียร์) กลับมา เช่น:

0.45
0.32
0.93

Threshold จะเป็นค่าที่ระบุประเภทเกียร์ให้เรา เช่น เรากำหนด threshold ที่ 0.30:

ความเป็นไปได้	เทียบกับ 0.30	ประเภทเกียร์ที่ทำนาย
0.45	> 0.30	Manual
0.32	> 0.30	Manual
0.93	> 0.30	Manual

หรือ threshold ที่ 0.80:

ความเป็นไปได้	เทียบกับ 0.80	ประเภทเกียร์ที่ทำนาย
0.45	< 0.80	Auto
0.32	< 0.80	Auto
0.93	> 0.80	Manual

จะเห็นว่า threshold ที่เรากำหนด มีผลต่อผลลัพธ์ในการทำนาย

Note: ทั้งนี้ threshold ที่ดีที่สุดขึ้นอยู่กับแต่ละ model

ในบทความนี้ เราจะลองกำหนด threshold ไว้ที่ 0.50

เมื่อกำหนด threshold แล้ว เราจะใช้ predict() เพื่อสร้าง column ที่เก็บค่าความเป็นไปได้ ใน test_set:

# Get predictive probability
test_set$pred_prob <- predict(log_reg,
                              newdata = test_set,
                              type = "response")

จากนั้น ใช้ ifelse() และ threshold เพื่อทำนายประเภทเกียร์:

# Predict the outcome
test_set$pred <- ifelse(test_set$pred_prob > 0.5,
                        1,
                        0)

# Set column `pred ` as factor
test_set$pred <- factor(test_set$pred,
                        levels = c(0, 1),
                        labels = c("automatic", "manual"))

จากนั้น เราดูผลลัพธ์ได้ด้วย head():

# Check the results
head(test_set[c("pred_prob", "pred", "am")])

ผลลัพธ์:

                      pred_prob      pred        am
Datsun 710         1.000000e+00    manual    manual
Hornet 4 Drive     2.220446e-16 automatic automatic
Merc 240D          9.999999e-01    manual automatic
Merc 280C          2.220446e-16 automatic automatic
Cadillac Fleetwood 2.220446e-16 automatic automatic
Chrysler Imperial  3.941802e-11 automatic automatic

ตอนนี้ เราได้ผลลัพธ์ในการทำนายมา และพร้อมที่จะคำนวณ metrics ในการประเมินแล้ว

🎯 Metric #1. Accuracy

เรามาคำนวณแต่ละ metric กัน โดยเริ่มจาก accuracy

สำหรับ accuracy เราจะสร้าง confusion matrix ที่เปรียบการทำนายและประเภทเกียร์จริง ๆ ในข้อมูล:

# Create a confusion matrix
cm <- table(Predicted = test_set$pred,
            Actual = test_set$am)

# Print cm
print(cm)

ผลลัพธ์:

           Actual
Predicted   automatic manual
  automatic         6      1
  manual            1      2

จากนั้น เรานำสัดส่วนผลลัพธ์ที่ทำนายถูกมาหารด้วยผลลัพธ์ทั้งหมด:

# Compute accuracy
accuracy <- sum(diag(cm)) / sum(cm)

# Print accuracy
cat("Accuracy:", round(accuracy, 2))

ผลลัพธ์:

Accuracy: 0.8

จะเห็นได้ว่า model มีความแม่นยำในการทำนายอยู่ที่ 80%

📈 Metric #2. ROC Curve

สำหรับการสร้าง ROC curve เราจะเรียกใช้ roc() function จาก pROC package

Note: ในการใช้งาน pROC package ให้รันคำสั่ง install.packages("pROC") เพื่อติดตั้ง และ library(pROC) เพื่อเรียกใช้งาน

roc() ต้องการ input 2 อย่าง:

roc(actual, predicted)

actual = ประเภทเกียร์ในข้อมูลจริง
predicted = ความเป็นไปได้ในการทำ

# Calculate ROC
ROC <- roc(test_set$am,
           pred_prob)

จากนั้น เราสร้างกราฟ ROC curve ด้วย plot():

# Plot ROC
plot(ROC,
     main = "ROC Curve",
     col = "blue",
     lwd = 2)

ผลลัพธ์:

จากกราฟ ดูเหมือนว่า model ของเราอาจจะไม่ได้ทำได้ดีเท่ากับ accuracy เพราะเส้นกราฟ (สีน้ำเงิน) ไม่ได้ออกห่างจากเส้นตรงมากนัก และมีบางส่วนที่อยู่ใต้เส้นตรง

📉 Metric #3. AUC

สุดท้าย เรามาคำนวณพื้นที่ใต้กราฟ ด้วย auc() จาก pROC() package เพื่อดูว่า การตีความ ROC curve เป็นอย่างอย่างที่เราคิดไหม:

# Calculate AUC
AUC <- auc(ROC)

# Print AUC
print(AUC)

ผลลัพธ์:

Area under the curve: 0.6429

จะเห็นได้ว่า model ของเรายังมีประสิทธิภาพไม่ดีมาก เพราะมีค่าน้อยกว่า 1 มาก ซึ่งเป็นไปตามการอ่าน ROC curve ก่อนหน้านี้

Note: จากผลลัพธ์ เราอาจจะอยากไปปรับปรุง model ของเรา ซึ่งเราสมารถทำได้ 2 วิธี:

เพิ่มข้อมูลใน training set
ปรับ threshold

😺 GitHub

ดู code ทั้งหมดในบทความนี้ได้ที่ GitHub

📃 References

✅ R Book for Psychologists: หนังสือภาษา R สำหรับนักจิตวิทยา

📕 ขอฝากหนังสือเล่มแรกในชีวิตด้วยนะครับ 😆

Correlation
t-tests
ANOVA
Reliability
Factor analysis

แล้วทุกคนจะแปลกใจว่า ทำไมภาษา R ง่ายขนาดนี้ 🙂‍↕️

👉 สนใจดูรายละเอียดหนังสือได้ที่ meb:

ดูรายละเอียดหนังสือ R Book for Psychologists

2025-04-17

วิธีสร้าง Naïve Bayes classifier ใน 5 ขั้นตอนด้วย naivebayes package ในภาษา R – ตัวอย่างการทำนายประเภทดอกไม้ใน iris dataset
ในบทความนี้ เราจะมาทำความรู้กับ Naïve Bayes และดูวิธีสร้าง Naïve Bayes classifier ในภาษา R ด้วย naivebayes package กัน
👼 Naïve Bayes คืออะไร?

Naïve Bayes (NB) เป็น machine learning algorithm ประเภท supervised learning สำหรับทำนายกลุ่มของข้อมูล (classification)

NB ทำนายข้อมูล โดยวิเคราะห์ความน่าจะเป็นที่ 2 เหตุการณ์ (ตัวแปรต้นและตัวแปรตาม) จะเกิดขึ้นคู่กัน

ยกตัวอย่างเช่น การอนุมัติสินเชื่อ (อนุมัติ/ไม่อนุมัติ) ที่เกิดขึ้นอยู่กับ:
- รายได้: รายได้มาก -> อนุมัติ
- อายุ: อายุน้อย -> อนุมัติ
- ประวัติการขอสินเชื่อ: เคยขอแล้วผ่าน -> อนุมัติ
NB คำนวณความน่าจะเป็นของแต่ละปัจจัยต่อตัวแปรตาม (การอนุมัติ) โดยอนุมานว่า แต่ละปัจจัยเกิดแยกกัน (independent) แม้ว่าในความเป็นจริงหลายปัจจัยจะเกิดขึ้นร่วมกัน (dependent; เช่น อายุมาก -> รายได้มาก) ก็ตาม

เนื่องจาก NB มีการมองโลกอย่างง่าย จึงได้ชื่อว่า “naïve” หรือไร้เดียงนั่นเอง

แม้ว่า NB จะมีการมองโลกที่ไร้เดียงสา แต่ก็เป็น algorithm ที่:
1. เข้าใจได้ง่าย (เพราะไร้เดียงสา)
2. รวดเร็ว (เพราะใช้การวิเคราะห์อย่างง่าย)
3. น่าเชื่อถือ (มักจะทำนายได้แม่นยำ แม้จะมีมุมมองที่ไม่ตรงกับความเป็นจริง)
🧑‍💻 วิธีสร้าง NB Classifer ด้วย naivebayes Package

วิธีการสร้าง NB classifier ด้วย naivebayes package มี 5 ขั้นตอน ได้แก่:
1. Install and load the package
2. Load and preview the dataset
3. Split the dataset
4. Create a NB model
5. Evaluate the model
.

1️⃣ Step 1. Install & Load the Package

ในขั้นแรก เราต้องติดตั้งและเรียกใช้งาน naivebayes package:
```
# Install and load the package
## Install
install.packages("naivebayes")
## Load
library(naivebayes)
```
Note: เราทำการติดตั้งแค่ครั้งแรกครั้งเดียว แต่การเรียกใช้ต้องทำทุกครั้งทุกเริ่ม session ใหม่

.

2️⃣ Step 2. Load & Preview the Dataset

ในขั้นที่สอง ให้เราโหลด dataset ที่จะใช้งาน

โดยในบทความนี้ เราจะใช้ built-in dataset ในภาษา R ชื่อ iris dataset

iris dataset มีกลีบดอกของข้อมูลดอกไม้ 3 ชนิด ได้แก่:
- Iris setosa
- Iris virginica
- Iris versicolor
เป้าหมายของเรา คือ ทำนายประเภทของดอกไม้จากความกว้างและความยาวกลีบดอก

เนื่องจากเป็น built-in dataset เราสามารถโหลด iris dataset ด้วยคำสั่ง data():
```
# Load
data(iris)
```
จากนั้น เราสามารถใช้คำสั่ง head() เพื่อ preview ข้อมูล:
```
# Preview
head(iris)
```
ผลลัพธ์:
```
  Sepal.Length Sepal.Width Petal.Length Petal.Width Species
1          5.1         3.5          1.4         0.2  setosa
2          4.9         3.0          1.4         0.2  setosa
3          4.7         3.2          1.3         0.2  setosa
4          4.6         3.1          1.5         0.2  setosa
5          5.0         3.6          1.4         0.2  setosa
6          5.4         3.9          1.7         0.4  setosa
```
Note: จะเห็นว่า iris dataset มีข้อมูลทั้งหมด 5 columns คือ ความยาวและความกว้างของกลีบดอกชั้นนอก (sepal) และความยาวและความกว้างของกลีบดอกชั้นใน (petal) รวมทั้งประเภทดอกไม้ (species)

เนื่องจาก NB classifier ต้องการตัวแปรตามที่เป็น factor เราต้องเช็กได้ว่า Species เป็น data type ไหนด้วยคำสั่ง str():
```
# Preview
str(iris)
```
ผลลัพธ์:
```
'data.frame':	150 obs. of  5 variables:
 $ Sepal.Length: num  5.1 4.9 4.7 4.6 5 5.4 4.6 5 4.4 4.9 ...
 $ Sepal.Width : num  3.5 3 3.2 3.1 3.6 3.9 3.4 3.4 2.9 3.1 ...
 $ Petal.Length: num  1.4 1.4 1.3 1.5 1.4 1.7 1.4 1.5 1.4 1.5 ...
 $ Petal.Width : num  0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.4 0.3 0.2 0.2 0.1 ...
 $ Species     : Factor w/ 3 levels "setosa","versicolor",..: 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ...
```
จะเห็นได้ว่า Species เป็น factor อยู่แล้ว และพร้อมที่ใช้สร้าง NB classifier

.

3️⃣ Step 3. Split the Dataset

ในขั้นที่สาม เราจะแบ่งข้อมูลเป็น 2 ชุด:
1. Training set เพื่อสร้าง NB classifier
2. Test set เพื่อทดสอบประสิทธิภาพของ NB classifier
ขั้นแรกในการแบ่งข้อมูล ให้เราสุ่มเลือก row index ที่จะอยู่ใน training set:
```
# Set seed for reproducibility
set.seed(2025)
# Create a training index
training_index <- sample(1:nrow(iris),
                         0.7 * nrow(iris))
```
จากนั้น ใช้ row index ที่ได้แบ่งข้อมูลเป็น 2 ชุด:
```
# Split the dataset
train_set <- iris[training_index, ]
test_set <- iris[-training_index, ]
```
.

4️⃣ Step 4. Create a NB Model

ในขั้นที่สี่ เราจะสร้าง NB classifier โดยใช้ naive_bayes() จาก naivebayes package

naive_bayes() ต้องการ input 2 อย่าง:
1. Formula: ตัวแปรต้นและตัวแปรตามที่ต้องการใช้สร้าง model โดยในกรณีนี้ คือ ทำนาย Species ด้วยข้อมูลที่เหลือทั้งหมด (.)
2. Data: dataset ที่จะใช้สร้าง model ซึ่งในกรณีนี้ คือ train_set
```
# Create a NB model
nb <- naive_bayes(Species ~ .,
                  data = train_set)
```
เมื่อเราได้ NB classifier มาแล้ว เรามาลองใช้ model ทำนายประเภทดอกไม้กัน:
```
# Predict the outcomes
pred <- predict(nb,
                newdata = test_set[, 1:4],
                type = "class")
print(pred)
```
ผลลัพธ์:
```
 [1] setosa     setosa     setosa     setosa     setosa    
 [6] setosa     setosa     setosa     setosa     setosa    
[11] setosa     setosa     setosa     setosa     setosa    
[16] virginica  versicolor versicolor versicolor versicolor
[21] virginica  versicolor versicolor versicolor versicolor
[26] versicolor virginica  versicolor versicolor versicolor
[31] versicolor versicolor versicolor versicolor virginica 
[36] virginica  virginica  virginica  virginica  virginica 
[41] virginica  virginica  virginica  virginica  virginica 
Levels: setosa versicolor virginica
```
.

5️⃣ Step 5. Evaluate the Model

ในขั้นสุดท้าย เราจะประเมินประสิทธิภาพของ model ด้วยการคำนวณ accuracy หรือ สัดส่วนของคำตอบที่ model ตอบถูก:

Accuracy = Correct predictions / Total predictions

เราสามารถหาค่า accuracy ได้โดยเริ่มสร้าง confusion matrix ก่อน:
```
# Create a confusion matrix
cm <- table(Predicted = pred, 
            Actual = test_set$Species)
print(cm)
```
ผลลัพธ์:
```
            Actual
Predicted    setosa versicolor virginica
  setosa         15          0         0
  versicolor      0         16         0
  virginica       0          3        11
```
จากนั้น นำจำนวนคำตอบที่ถูกต้องและจำนวนคำตอบทั้งหมดมาหาค่า accuracy:
```
# Calculate the accuracy
accuracy <- sum(diag(cm)) / sum(cm)
cat("Accuracy:", round(accuracy, 2))
```
ผลลัพธ์:
```
Accuracy: 0.93
```
จะเห็นได้ว่า NB classifier ที่เป็น model ไร้เดียงสาของเรา มีความแม่นยำในการทำนายสูงถึง 93%

😺 GitHub

ดู code ทั้งหมดในบทความนี้ได้ที่ GitHub

📃 References
✅ R Book for Psychologists: หนังสือภาษา R สำหรับนักจิตวิทยา

📕 ขอฝากหนังสือเล่มแรกในชีวิตด้วยนะครับ 😆

🙋 ใครที่กำลังเรียนจิตวิทยาหรือทำงานสายจิตวิทยา และเบื่อที่ต้องใช้ software ราคาแพงอย่าง SPSS และ Excel เพื่อทำข้อมูล

💪 ผมขอแนะนำ R Book for Psychologists หนังสือสอนใช้ภาษา R เพื่อการวิเคราะห์ข้อมูลทางจิตวิทยา ที่เขียนมาเพื่อนักจิตวิทยาที่ไม่เคยมีประสบการณ์เขียน code มาก่อน

ในหนังสือ เราจะปูพื้นฐานภาษา R และพาไปดูวิธีวิเคราะห์สถิติที่ใช้บ่อยกัน เช่น:
- Correlation
- t-tests
- ANOVA
- Reliability
- Factor analysis
🚀 เมื่ออ่านและทำตามตัวอย่างใน R Book for Psychologists ทุกคนจะไม่ต้องพึง SPSS และ Excel ในการทำงานอีกต่อไป และสามารถวิเคราะห์ข้อมูลด้วยตัวเองได้ด้วยความมั่นใจ

แล้วทุกคนจะแปลกใจว่า ทำไมภาษา R ง่ายขนาดนี้ 🙂‍↕️

👉 สนใจดูรายละเอียดหนังสือได้ที่ meb:

ดูรายละเอียดหนังสือ R Book for Psychologists
Share this:
X
Facebook
Like Loading…
2025-04-10
วิธีสร้าง KNN model ใน 5 ขั้นตอนด้วย class package ในภาษา R – ตัวอย่างการทำนายประเภทดอกไม้ใน iris dataset
ในบทความนี้ เราจะมาทำความรู้กันกับ KNN model และวิธีสร้าง KNN model ด้วย class package ในภาษา R กัน
KNN หรือ K-Nearest Neighbors เป็น machine learning algorithm ประเภท supervised learning ซึ่งใช้ได้กับงานประเภท classification (จัดกลุ่ม) และ regression (ทำนายแนวโน้ม)

การทำงานของ KNN ตรงไปตรงมา คือ ทำนายข้อมูลโดยการดูจากข้อมูลใกล้เคียง จำนวน k ข้อมูล (เราสามารถกำหนดค่า k เองได้)

ยกตัวอย่างเช่น เราต้องการใช้ KNN ทำนายราคาหุ้น KNN จะดูราคาหุ้นที่อยู่ใกล้เคียงกับหุ้นที่เราต้องการทำนายราคา เช่น 5 หุ้นใกล้เคียง โดย:
- 2/5 หุ้น = ราคาลง
- 3/5 หุ้น = ราคาขึ้น
KNN จะทำนายว่า หุ้นในใจของเรา จะราคาขึ้น เพราะหุ้นใกล้เคียงส่วนใหญ่ปรับราคาขึ้น เป็นต้น

💻 KNN in R With class Package

เราสามารถสร้าง KNN model ในภาษา R ด้วย class package โดยมี 5 ขั้นตอนดังนี้:
1. Get class package
2. Load the dataset
3. Prepare the data
4. Train a KNN model
5. Evaluate the model
เราไปดูตัวอย่างการสร้าง KNN model เพื่อทำนายประเภทดอกไม้ ด้วย iris dataset กัน

1️⃣ Step 1. Get class Package

ในขั้นแรก ให้เราติดตั้งและเรียกใช้งาน class package

ติดตั้ง (ทำครั้งเดียว):
```
# Install
install.packages("class")
```
เรียกใช้งาน (ทำทุกครั้งที่เริ่ม session ใหม่):
```
# Load
library(class)
```
2️⃣ Step 2. Get the Dataset

ในขั้นที่สอง ให้เราโหลด dataset ที่จะใช้งาน

โดยในบทความนี้ เราจะใช้ iris ที่มีข้อมูลดอกไม้ 3 ชนิด ได้แก่:
- Iris setosa
- Iris virginica
- Iris versicolor
นอกจากประเภทดอกไม้ (species) iris dataset ยังประกอบด้วยความกว้าง (width) และความยาว (length) ของกลีบดอกชั้นนอก (sepal) และชั้นใน (petal)

เนื่องจาก iris เป็น built-in dataset ใน ภาษา R เราสามารถโหลดข้อมูลด้วยคำสั่ง data() ได้:
```
# Load
data(iris)
```
เมื่อโหลดแล้ว เราสามารถดูตัวอย่าง dataset ได้ด้วย head():
```
# Preview
head(iris)
```
ผลลัพธ์:
```
  Sepal.Length Sepal.Width Petal.Length Petal.Width Species
1          5.1         3.5          1.4         0.2  setosa
2          4.9         3.0          1.4         0.2  setosa
3          4.7         3.2          1.3         0.2  setosa
4          4.6         3.1          1.5         0.2  setosa
5          5.0         3.6          1.4         0.2  setosa
6          5.4         3.9          1.7         0.4  setosa
```
3️⃣ Step 3. Prepare Data

ในขั้นที่สาม เราจะเตรียมข้อมูล เพื่อใช้สร้าง KNN model

โดยสำหรับ iris dataset เราจะทำ 3 อย่าง คือ:
1. Normalise data
2. Split data
3. Separate features from the label
.

📉 Normalise Data

เนื่องจาก KNN model อ้างอิงระยะห่างระหว่างข้อมูลในการทำนายผลลัพธ์ ข้อมูลที่มีช่วงกว้าง (เช่น 0-100) จะมีน้ำหนักกว่าข้อมูลที่มีช่วงแคบ (เช่น 0-10) และทำให้ model ของเรา bias ได้

เพื่อป้องกันความเสี่ยงนี้ เราต้อง normalise ข้อมูล หรือการทำให้ข้อมูลมีช่วงมีช่วงข้อมูลเดียวกัน

การทำ normalisation มีหลายวิธี แต่วิธีที่นิยมใช้กับ KNN คือ min-max normalisation ซึ่งเปลี่ยนช่วงข้อมูลให้อยู่ในช่วง 0-1 ผ่านสูตร:
```
(X - Min) / (Max - Min)
```
- X คือ ข้อมูล
- Min คือ ค่าที่น้อยที่สุด
- Max คือ ค่าที่มากที่สุด
ในภาษา R เราไม่มี function ที่ใช้ทำ min-max normalisation ได้โดยตรง เราเลยต้องเขียน function ขึ้นมาใช้เอง:
```
# Define a function for normalisation
normalise <- function(x) {
  return((x - min(x)) / (max(x) - min(x)))
}
```
จากนั้น ให้เราใช้ function นี้กับ columns ที่เป็นตัวเลข (numeric) เช่น Sepal.Length แล้วเก็บผลลัพธ์ไว้ใน data frame ใหม่ ชื่อ iris_normalises:
```
# Apply the function to the dataset
iris_normalised <- as.data.frame(lapply(iris[, 1:4],
                                        normalise))
```
เนื่องจากตอนที่เราใช้ function เราตัด column ที่ไม่ใช่ตัวเลขออก ทำให้ iris_normalised ไม่มี column Species

เราสามารถใส่ Species กลับเข้าไป เพื่อใช้ในขั้นตอนถัดไป แบบนี้:
```
# Add species column back into the data frame
iris_normalised$Species <- iris$Species
```
สุดท้าย เราเช็กผลลัพธ์ด้วยการเรียกดูสถิติของ iris_normalised:
```
# Check the results
summary(iris_normalised)
```
ผลลัพธ์:
```
  Sepal.Length     Sepal.Width    
 Min.   :0.0000   Min.   :0.0000  
 1st Qu.:0.2222   1st Qu.:0.3333  
 Median :0.4167   Median :0.4167  
 Mean   :0.4287   Mean   :0.4406  
 3rd Qu.:0.5833   3rd Qu.:0.5417  
 Max.   :1.0000   Max.   :1.0000  
  Petal.Length     Petal.Width     
 Min.   :0.0000   Min.   :0.00000  
 1st Qu.:0.1017   1st Qu.:0.08333  
 Median :0.5678   Median :0.50000  
 Mean   :0.4675   Mean   :0.45806  
 3rd Qu.:0.6949   3rd Qu.:0.70833  
 Max.   :1.0000   Max.   :1.00000  
       Species  
 setosa    :50  
 versicolor:50  
 virginica :50  
```
จะเห็นว่า:
1. Columns ที่เป็นตัวเลข มีช่วงอยู่ระหว่าง 0 และ 1
2. เรายังมี column Species อยู่
.

🪓 Split Data

ในการสร้าง KNN model เราควรแบ่ง dataset ที่มีเป็น 2 ส่วน คือ:
1. Training set: ใช้สำหรับสร้าง model
2. Test set: ใช้สำหรับประเมิน model
เราเริ่มแบ่งข้อมูลด้วยการสุ่ม row index ที่จะอยู่ใน training set:
```
# Set seed for reproducibility
set.seed(2025)

# Create a training index
train_index <- sample(1:nrow(iris_normalised),
                      0.7 * nrow(iris_normalised))
```
จากนั้น subset ข้อมูลด้วย row index ที่สุ่มไว้:
```
# Split the data
train_set <- iris_normalised[train_index, ]
test_set <- iris_normalised[-train_index, ]
```
.

🏷️ Separate Features From Label

ขั้นตอนสุดท้ายในการเตรียมข้อมูล คือ แยก features หรือ X (columns ที่จะใช้ทำนาย) ออกจาก label หรือ Y (สิ่งที่ต้องการทำนาย):
```
# Separate features from label

## Training set
train_X <- train_set[, 1:4]
train_Y <- train_set$Species

## Test set
test_X <- test_set[, 1:4]
test_Y <- test_set$Species
```
4️⃣ Step 4. Train a KNN Model

ขั้นที่สี่เป็นขั้นที่เราสร้าง KNN model ขึ้นมา โดยเรียกใช้ knn() จาก class package

ทั้งนี้ knn() ต้องการ input 3 อย่าง:
1. train: fatures จาก training set
2. test: feature จาก test set
3. cl: label จาก training set
4. k: จำนวนข้อมูลใกล้เคียงที่จะใช้ทำนายผลลัพธ์
```
# Train a KNN model
pred <- knn(train = train_X,
            test = test_X,
            cl = train_Y,
            k = 5)
```
ในตัวอย่าง เรากำหนด k = 5 เพื่อทำนายผลลัพธ์โดยดูจากข้อมูลที่ใกล้เคียง 5 อันดับแรก

5️⃣ Step 5. Evaluate the Model

หลังจากได้ model แล้ว เราประเมินประสิทธิภาพของ model ในการทำนายผลลัพธ์ ซึ่งเราทำได้ง่าย ๆ โดยคำนวณ accuracy หรือสัดส่วนของข้อมูลที่ model ตอบถูกต่อจำนวนข้อมูลทั้งหมด:
```
Accuracy = Correct predictions / Total predictions
```
ในภาษา R ให้เราสร้าง confusion matrix หรือ matrix แสดงจำนวนคำตอบที่ถูกและผิด ด้วย table() function:
```
# Create a confusion matrix
cm <- table(Predicted = predictions,
            Actual = test_Y)

# Print the matrix
print(cm)
```
ผลลัพธ์:
```
            Actual
Predicted    setosa versicolor virginica
  setosa         15          0         0
  versicolor      0         17         0
  virginica       0          2        11
```
Note: จะเห็นได้ว่า model เราตอบถูกเป็นส่วนใหญ่ (ราว 90%)

จากนั้น คำนวณ accuracy ด้วย sum() และ diag():
```
# Calculate accuracy
acc <- sum(diag(cm)) / sum(cm)

# Print accuracy
cat("Accuracy:", round(acc, 2))
```
ผลลัพธ์:
```
Accuracy: 0.96
```
จากผลลัพธ์ เราจะเห็นว่า model มีความแม่นยำสูงถึง 96%

🍩 Bonus: Fine-Tuning

ในบางครั้ง ค่า k ที่เราตั้งไว้ อาจไม่ได้ทำให้เราได้ KNN model ที่ดีที่สุด

แทนที่เราจะแทนค่า k ใหม่ไปเรื่อย ๆ เราสามารถใช้ for loop เพื่อหาค่า k ที่ทำให้เราได้ model ที่ดีที่สุดได้

ให้เราเริ่มจากสร้าง vector ที่มีค่า k ที่ต้องการ:
```
# Create a set of k values
k_values <- 1:20
```
และ vector สำหรับเก็บค่า accuracy ของค่า k แต่ละตัว:
```
# Createa a vector for accuracy results
accuracy_results <- numeric(length(k_values))
```
แล้วใช้ for loop เพื่อหาค่า accuracy ของค่า k:
```
# For-loop through the k values
for (i in seq_along(k_values)) {
  
  ## Set the k value
  k <- k_values[i]
  
  ## Create a KNN model
  predictions <- knn(train = train_X,
                     test = test_X,
                     cl = train_Y,
                     k = k)
  
  ## Create a confusion matrix
  cm <- table(Predicted = predictions,
              Actual = test_Y)
  
  ## Calculate accuracy
  accuracy_results[i] <- sum(diag(cm)) / sum(cm)
}

# Find the best k and the corresponding accuracy
best_k <- k_values[which.max(accuracy_results)]
best_accuracy <- max(accuracy_results)

# Print best k and accuracy
cat(paste("Best k:", best_k),
    paste("Accuracy:", round(best_accuracy, 2)),
    sep = "\n")
```
ผลลัพธ์:
```
Best k: 12
Accuracy: 0.98
```
แสดงว่า ค่า k ที่ดีที่สุด คือ 12 โดยมี accuracy เท่ากับ 98%

นอกจากนี้ เรายังสามารถสร้างกราฟ เพื่อช่วยทำความเข้าใจผลของค่า k ต่อ accuracy:
```
# Plot the results
plot(k_values,
     accuracy_results,
     type = "b",
     pch = 19,
     col = "blue",
     xlab = "Number of Neighbors (k)",
     ylab = "Accuracy",
     main = "KNN Model Accuracy for Different k Values")
grid()
```
ผลลัพธ์:

จะเห็นได้ว่า k = 12 ให้ accuracy ที่ดีที่สุด และ k = 20 ให้ accuracy ต่ำที่สุด ส่วนค่า k อื่น ๆ ให้ accuracy ในช่วง 93 ถึง 96%

😺 GitHub

ดู code ทั้งหมดในบทความนี้ได้ที่ GitHub

📃 References
✅ R Book for Psychologists: หนังสือภาษา R สำหรับนักจิตวิทยา

📕 ขอฝากหนังสือเล่มแรกในชีวิตด้วยนะครับ 😆

🙋 ใครที่กำลังเรียนจิตวิทยาหรือทำงานสายจิตวิทยา และเบื่อที่ต้องใช้ software ราคาแพงอย่าง SPSS และ Excel เพื่อทำข้อมูล

💪 ผมขอแนะนำ R Book for Psychologists หนังสือสอนใช้ภาษา R เพื่อการวิเคราะห์ข้อมูลทางจิตวิทยา ที่เขียนมาเพื่อนักจิตวิทยาที่ไม่เคยมีประสบการณ์เขียน code มาก่อน

ในหนังสือ เราจะปูพื้นฐานภาษา R และพาไปดูวิธีวิเคราะห์สถิติที่ใช้บ่อยกัน เช่น:
- Correlation
- t-tests
- ANOVA
- Reliability
- Factor analysis
🚀 เมื่ออ่านและทำตามตัวอย่างใน R Book for Psychologists ทุกคนจะไม่ต้องพึง SPSS และ Excel ในการทำงานอีกต่อไป และสามารถวิเคราะห์ข้อมูลด้วยตัวเองได้ด้วยความมั่นใจ

แล้วทุกคนจะแปลกใจว่า ทำไมภาษา R ง่ายขนาดนี้ 🙂‍↕️

👉 สนใจดูรายละเอียดหนังสือได้ที่ meb:

ดูรายละเอียดหนังสือ R Book for Psychologists
Share this:
X
Facebook
Like Loading…
2025-04-03

pandas fundamentals: 5 กลุ่ม pd functions ที่ควรรู้ในการทำงานกับข้อมูล พร้อมตัวอย่างจาก Spotify dataset

pandas เป็น library ใน Python ที่นิยมใช้ทำงานกับ data เพราะ:

pandas สามารถเก็บข้อมูลในรูปแบบ table หรือ data frame ได้
มี functions/methods สำหรับทำงานกับ data frame

ในบทความนี้ เราจะมาดูวิธีใช้ pandas ในการทำงานกับ data เบื้องต้นกัน

โดย functions ของ pandas ที่เราจะดู แบ่งเป็น 5 กลุ่ม ได้แก่:

No.	Group	Description
1	Exploring	สำรวจข้อมูลเบื้องต้น
2	Selecting and filtering	เลือกและกรองข้อมูล
3	Sorting	จัดลำดับข้อมูล
4	Slicing	ตัดแบ่งข้อมูล
5	Aggregating	สรุปข้อมูล

ถ้าพร้อมแล้ว ไปเริ่มกันเลย

🎧 Dataset: Spotify Tracks

ในบทความนี้ dataset ที่จะใช้เป็นตัวอย่าง คือ Spotify Tracks Dataset จาก Kaggle

Spotify Tracks Dataset เป็นชุดข้อมูลเพลงใน Spotify ทั้งหมด 125 แนวเพลง และประกอบด้วย 20 columns เช่น:

track_name: ชื่อเพลง
artists: ชื่อศิลปิน
popularity: คะแนนความนิยม
energy: ความดัง + ความเร็ว
liveness: เป็นเพลง live หรืออัดใน studio

▶️ Press Play

ก่อนไปดูการใช้งาน pandas เรามาดูวิธีการเตรียม pandas และ dataset กันก่อน:

Install
Import
Read

1️⃣ Install

ในการใช้งาน pandas ให้เราเริ่มจากติดตั้ง pandas ก่อน:

# Install pandas
!pip install pandas

Note: ถ้าใครติดตั้งแล้ว สามารถไปที่ step ต่อไปได้เลย

2️⃣ Import

หลังติดตั้ง pandas แล้ว ให้เรียกใช้งานผ่านคำสั่ง import:

# Load pandas
import pandas as pd

Note:

pandas มักใช้ตัวย่อ pd เพื่อง่ายต่อการทำงาน
ทุกครั้งที่เปิด session ใหม่ จะต้อง run บรรทัดนี้ก่อนทำงานเสมอ

3️⃣ Read

เมื่อติดตั้งและเรียกใช้งาน pandas แล้ว ให้โหลด dataset ที่ต้องการใช้งานซึ่งในกรณีนี้ คือ Spotify Tracks Dataset ซึ่งเป็นไฟล์ CSV โดยเราจะโหลดผ่าน read_csv() ของ pandas:

# Load the dataset
spotify = pd.read_csv("spotify_tracks_dataset.csv", index_col=0)

Note: ในกรณีของ Spotify Tracks Dataset เราต้องใช้ index_col=0 เพื่อบอก pandas ว่า เราจะไม่ต้องการสร้าง column ที่เป็น running number

หลังจากทำครบทั้ง 3 ขั้นตอนนี้แล้ว เราสามารถเริ่มทำงานกับข้อมูลด้วย pandas กันได้เลย

🎶 Playlist #1 – Exploring

เริ่มแรก เรามาดูการใช้งาน pandas เพื่อสำรวจข้อมูลเบื้องต้นกัน

Functions ในกลุ่มนี้ประกอบด้วย 4 functions/methods:

.head()
.info()
.describe()
.shape

1️⃣ .head()

Use case:

เรียกดู 5 rows แรกของ dataset

ตัวอย่าง:

# View the first 5 rows
spotify.head()

ผลลัพธ์:

Note:

ถ้าต้องการดูมากกว่า 5 rows ให้ใส่จำนวน rows ที่ต้องการ เช่น spotify.head(10) จะเรียกดู 10 rows แรก

2️⃣ .info()

Use case:

ดูข้อมูลภาพรวมของ dataset

ตัวอย่าง:

# Get overview of the dataset
spotify.info()

ผลลัพธ์:

3️⃣ .describe()

Use case:

เรียกดู summary stats ของ datasets ซึ่งได้แก่:

Count
Mean
Standard deviation (std)
Min
Quartiles
- 25
- 50
- 75
Max

ตัวอย่าง:

# Get summary stats
spotify.describe()

ผลลัพธ์:

Note:

โดย default, .describe() จะสรุปข้อมูลเฉพาะ column ที่เป็น numerical variable เท่านั้น

ถ้าเราต้องการ summary stats ของ categorical variable เราสามารถใช้ argument include="all" ได้:

# Get summary stats for all variable types
spotify.describe(include="all")

ผลลัพธ์:

จะเห็นได้ว่า ตอนนี้เราจะได้ summary stats ของทั้ง numerical (เช่น popularity) และ categorical variables (เช่น artists)

4️⃣ .shape

Use case:

ดูจำนวน rows และ columns ของ dataset

ตัวอย่าง:

# See the dimensions of the dataset
spotify.shape

ผลลัพธ์:

114000 คือ จำนวน rows
20 คือ จำนวน columns

🎶 Playlist #2 – Selecting & Filtering

ในกลุ่มการใช้งานที่ 2 เรามาดูวิธีการเลือกและกรองข้อมูลกัน:

df[condition]
.query()

1️⃣ df[condition]

Use case:

df[condition] เป็น syntax เพื่อกรองข้อมูล

ตัวอย่าง:

เราต้องการดูข้อมูลเพลงที่มีคะแนนความนิยม (popularity) สูงกว่า 80:

# Select records where popularity is greater than 80
spotify[spotify["popularity"] > 80]

ผลลัพธ์:

Note:

ในการกรอง เราสามารถใช้ comparison operators เหล่านี้ช่วยได้:

Comparison Operator	Meaning
`==`	เท่ากับ
`!=`	ไม่เท่ากับ
`>`	มากกว่า
`>=`	มากกว่า/เท่ากับ
`<`	น้อยกว่า
`<=`	น้อยกว่า/เท่ากับ

นอกจากนี้ เราสามารถใช้ Boolean operators เพื่อเพิ่ม conditions ในการกรองข้อมูลได้:

Boolean Operator	Meaning
`&`	and
`	`
`!`	not

เช่น ดูข้อมูลเพลงที่มีคะแนนความนิยม (popularity) สูงกว่า 80 จากวง The Neighbourhood (ดูจาก artists):

# Select records where popularity is greater than 80 from The Neighbourhood
spotify[(spotify["popularity"] > 80) & (spotify["artists"] == "The Neighbourhood")]

ผลลัพธ์:

2️⃣ .query()

Use case:

.query() ทำหน้าที่คล้ายกับ df[condition] นั่นคือ กรองข้อมูล

แต่ .query() มีข้อดีอยู่ 2 อย่าง:

ใช้งานง่าย
เหมาะกับการกรองข้อมูล ด้วย conditions ที่ซับซ้อน

การเขียน input ของ .query() เราจะใช้ใน syntax ของ SQL

ตัวอย่าง:

จากตัวอย่างก่อนหน้านี้ที่เราต้องการดูข้อมูลเพลงที่:

มีคะแนนความนิยม (popularity) สูงกว่า 80
จากวง The Neighbourhood (ดูจาก artists)

เราสามารถเขียน .query() ได้ดังนี้:

# Filter with .query()
spotify.query("popularity > 80 and artists == 'The Neighbourhood'")

ผลลัพธ์:

Note:

ถ้าเราเทียบระหว่าง df[condition] และ .query() :

df[condition]	.query()
`spotify[(spotify["popularity"] > 80) & (spotify["artists"] == "The Neighbourhood")]`	`spotify.query("popularity > 80 and artists == 'The Neighbourhood'")`

จะเห็นว่า .query():

สั้นกว่า
ทำความเข้าใจได้ง่ายกว่า

🎶 Playlist #3 – Sorting

หลังจากกรองข้อมูล บางครั้งเราอยากจะจัดลำดับข้อมูล เพื่อช่วยในการทำความเข้าใจข้อมูล:

.sort_values()

1️⃣ .sort_values()

Use case:

จัดเรียงข้อมูล โดย:

default จะเรียงจากน้อยไปมาก (A-Z)
ถ้าต้องการเรียงจากมากไปน้อย (Z-A) ให้ใช้ ascending=False

ตัวอย่าง:

ต้องการเรียงเพลงตามคะแนนความนิยม (popularity) จากสูงไปต่ำ เพื่อหาเพลงฮิต:

# Sort tracks by popularity in descending order
spotify.sort_values(by="popularity", ascending=False)

ผลลัพธ์:

🎶 Playlist #4 – Slicing

ในกลุ่มนี้ เราจะมาดู 4 วิธี เพื่อดึง rows และ/หรือ columns ออกจาก dataset กัน:

df[column]
.loc[]
.iloc[]
.filter()

1️⃣ df[column_name]

Use case:

df[column_name] เป็น syntax เพื่อเลือกข้อมูลจาก column ที่ต้องการ โดย:

df หมายถึง ชื่อ dataset
column_name หมายถึง ชื่อ column ที่เราเลือก

ตัวอย่าง:

เลือกดูชื่อเพลง (track_name):

# Select column track_name
spotify["track_name"]

ผลลัพธ์:

Note:

ถ้าต้องการมากกว่า 1 column เราสามารถใส่ input เป็น list ได้

เช่น เลือกชื่อเพลง (track_name) และคะแนนความนิยม (popularity):

# Select columns track_name and popularity
spotify[["track_name", "popularity"]]

ผลลัพธ์:

2️⃣ .loc[]

Use case:

เลือก rows และ/หรือ columns โดยใช้ ชื่อ rows และ columns (label-based)

Syntax:

.loc[] มีหลักการใช้งานดังนี้:

Syntax	For
`df.loc[r_lab]`	เลือก 1 row
`df.loc[rx:ry]`	เลือกมากกว่า 1 rows
`df.loc[[r_list]]`	เลือกมากกว่า 1 rows
`df.loc[:, c_lab]`	เลือก 1 column
`df.loc[:, cx:cy]`	เลือกมากกว่า 1 column
`df.loc[:, [c_list]]`	เลือกมากกว่า 1 columns

r_lab คือ ชื่อ row
rx:ry คือ ช่วง rows ที่ต้องการเลือก
[r_list] คือ list ของ rows ที่ต้องการเลือก
c_lab คือ ชื่อ column ที่ต้องการเลือก
cx:cy คือ ช่วง columns ที่ต้องการเลือก
[c_list] คือ list ของ columns ที่ต้องการเลือก

ตัวอย่าง:

เลือก 5 rows แรก และแสดงเฉพาะ:

ชื่อเพลง (track_name)
ชื่อศิลปิน (artists)
คะแนนความนิยม (popularity)

# Select first 5 rows from track_name, artists, popularity
spotify.loc[0:4, ["track_name", "artists", "popularity"]]

ผลลัพธ์:

3️⃣ .iloc[]

Use case:

เลือก rows และ/หรือ columns โดยใช้ ตำแหน่ง rows และ columns (position-based)

Syntax:

.iloc[] มีวิธีการใช้งาน คล้ายกับ .loc[] ดังนี้:

Syntax	For
`df.iloc[r_index]`	เลือก 1 row
`df.iloc[rx:ry]`	เลือกมากกว่า 1 rows
`df.iloc[[r_list]]`	เลือกมากกว่า 1 rows
`df.iloc[:, c_index]`	เลือก 1 column
`df.iloc[:, cx:cy]`	เลือกมากกว่า 1 column
`df.iloc[:, [c_list]]`	เลือกมากกว่า 1 columns

r_index คือ ตำแหน่ง row
rx:ry คือ ช่วง rows ที่ต้องการเลือก
[r_list] คือ list ของ rows ที่ต้องการเลือก
c_index คือ ตำแหน่ง column ที่ต้องการเลือก
cx:cy คือ ช่วง columns ที่ต้องการเลือก
[c_list] คือ list ของ columns ที่ต้องการเลือก

ความแตกต่างระหว่าง .loc[] และ .iloc[] คือ สิ่งที่ใช้ในการเลือก s และ columns:

.loc[] ใช้ ชื่อ (label)
.iloc[] ใช้ ตำแหน่ง (position)

ตัวอย่าง:

เลือก 5 rows แรก และแสดงเฉพาะ:

ชื่อเพลง (track_name)
ชื่อศิลปิน (artist_name)
คะแนนความนิยม (popularity)

# Select first 5 rows from track_name, artists, popularity
spotify.iloc[0:5, [0, 1, 5]]

ผลลัพธ์:

4️⃣ .filter()

Use case:

.filter() ทำหน้าที่คล้ายกับ df[condition] แต่ทรงพลังกว่า เพราะเลือกกรองข้อมูลได้ทั้ง rows และ columns

Syntax:

df.filter(condition, axis)

df คือ ชื่อ dataset
condition คือ เงื่อนไขในการเลือกข้อมูล ซึ่งเรามี 3 parametres ให้เลือกใช้:
- items กรองตาม labels ของ rows หรือ columns
- like กรองตาม คำค้นหา
- reg กรองตาม regular expression
axis ระบุว่า ต้องการเลือก rows (0) หรือ columns (1)

ตัวอย่าง:

เลือก rows ที่เลข 123:

# Select rows with "123"
spotify.filter(like="123", axis=0)

ผลลัพธ์:

หรือ เลือกข้อมูลจาก columns:

ชื่อเพลง (track_name)
ชื่อศิลปิน (artist_name)
คะแนนความนิยม (popularity)

# Select first 5 rows from track_name, artists, popularity
spotify.filter(items=["track_name", "artists", "popularity"])

ผลลัพธ์:

🎶 Playlist #5 – Aggregating

สุดท้าย เรามาดูวิธีการสรุปข้อมูลกัน:

Aggregation functions
.agg()
.groupby()

1️⃣ Aggregation Functions

ในกรณีที่เราต้องการ คำนวณค่าทางสถิติ pandas มี functions ให้เลือกใช้งานมากมาย เช่น:

Function	Meaning
`.sum()`	หาผลรวม
`.mean()`	หาค่าเฉลี่ย
`.median()`	หาค่ากลาง
`.mode()`	หาค่าที่ซ้ำมากที่สุด
`.min()`	หาค่าน้อยที่สุด
`.max()`	หาค่ามากที่สุด
`.std()`	หา standard deviation (SD)
`.cumsum()`	หาผลรวมสะสม
`.value_counts()`	นับจำนวนข้อมูล
`.nunique()`	นับจำนวนข้อมูลที่ไม่ซ้ำ

ตัวอย่าง:

ต้องการหาค่าเฉลี่ยของคะแนนความนิยม (popularity):

# Calculate the mean of popularity
spotify["popularity"].mean()

ผลลัพธ์:

หรือหา SD ของคะแนนความนิยม (popularity):

# Calculate the SD of popularity
spotify["popularity"].std()

ผลลัพธ์:

2️⃣ .agg()

Use case:

ในบางครั้ง เราต้องการคำนวณหลายค่าทางสถิติพร้อมกัน เช่น ตัวอย่างก่อนหน้านี้ที่เราต้องการหา mean และ SD

แทนที่เราจะเขียน code เพื่อแสดงผลแยกกัน เช่น:

# Calculate mean
spotify["popularity"].mean()

# Calculate SD
spotify["popularity"].std()

เราสามารถใช้ agg() เพื่อช่วยลดเวลาได้

ตัวอย่าง:

หาค่าเฉลี่ยและ SD ของคะแนนความนิยม (popularity):

# Calculate mean and SD of popularity
spotify["popularity"].agg(["mean", "std"])

ผลลัพธ์:

Note:

เราสามารถใช้ .agg() เพื่อคำนวณค่าทางสถิติกับหลาย column พร้อมกันได้ เช่น หาค่า:

mean
std

ให้กับ:

คะแนนความนิยม
ความยาวของเพลง

# Calculate mean and SD for popularity and duration_ms
spotify[["popularity", "duration_ms"]].agg({
		"popularity": ["mean", "std"],
		"duration_ms": ["mean", "std"]
		})

ผลลัพธ์:

3️⃣ .groupby()

Use case:

บางครั้ง เราต้องการคำนวณค่าทางสถิติตามกลุ่มข้อมูล

เราสามารถใช้ .groupby() เพื่อจับกลุ่มข้อมูล ก่อนจะคำนวณค่าทางสถิติได้

ตัวอย่าง:

ต้องการหา ค่าเฉลี่ยและ SD ของคะแนนความนิยม (popularity) ของศิลปินแต่ละคน:

# Group by artists and calculate mean of popularity 
spotify.groupby("artists")["popularity"].agg(["mean", "std"])

ผลลัพธ์:

⏭️ Next Song

💻 Example Code

สำหรับคนที่ลองรัน code ด้วยตัวเอง สามารถโหลด code ตัวอย่างได้ที่ GitHub

📚 Further Reading

สำหรับคนที่สนใจเรียนรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับ pandas สามารถศึกษาต่อได้ตาม links ด้านล่าง:

2025-03-27

Intro to Python: ทำความรู้จักกับภาษา Python และวิธีใช้งานเบื้องต้น สำหรับผู้เริ่มต้น พร้อมตัวอย่าง

ในบทความนี้ เราจะไปทำความรู้จักกับภาษา Python กัน:

Python คืออะไร?
วิธีเขียน Python เบื้องต้น
Data types ใน Python
การทำงานกับ data types ใน Python

ถ้าพร้อมแล้ว ไปเริ่มกันเลย

🐍 Python คืออะไร?

Python เป็น high-level programming language ที่พัฒนาโดย programmer ชาวดัชต์ Guido van Rossum ในช่วง ปี ค.ศ. 1980-1990 เพื่อทำให้การเขียน programme เป็นเรื่องง่าย

van Rossum เรียกภาษาที่คิดขึ้นมาว่า Python ตามชื่อกลุ่มนักแสดงตลกจากประเทศอังกฤษ Monty Python หรือ The Pythons เพราะคำว่า Python สั้น จำง่าย และดูลึกลับ (ไม่มีความเกี่ยวข้องกับชนิดงู Python แต่อย่างใด)

เนื่องจาก Python เป็น high-level language หรือมีความใกล้เคียงกับภาษามนุษย์ (มากกว่าภาษาคอมพิวเตอร์) จึงเป็นภาษาที่ใช้งานและทำความเข้าใจง่าย และเป็นที่นิยมของนักพัฒนาทั่วโลก

ในปัจจุบัน (2025) Python ครองอันดับในฐานะ programming language ที่เป็นที่นิยมมากที่สุด (อ้างอิง TIOBE):

นอกจากใช้งานง่ายแล้ว Python ยังมีข้อดีอื่น ๆ อีก ได้แก่:

เป็น open source
มี libraries รองรับการใช้งานที่มากมายและหลากหลาย
แก้ bug ได้ง่าย
ใช้ได้กับหลายระบบปฏิบัติการ ทั้ง Windows, macOS, และ Linux

การใช้งาน Python มีตั้งแต่:

เขียน programme
เขียน web application
ทำ web scraping
ทำ data analysis
พัฒนา AI และ machine learning

🏁 Getting Started With Python

สำหรับการเริ่มใช้งาน Python เราสามารถติดตั้ง Python บนคอมพิวเตอร์ของเรา โดยดาวน์โหลด Python จาก https://www.python.org/downloads/:

หรือใช้งานผ่าน online services ฟรี เช่น:

Note: บทความนี้มีตัวอย่าง code ใน Google Colab สามารถกดเข้าไปดูได้

👶 Baby Steps

หลังจากเตรียมตัวให้พร้อมแล้ว เรามาดูวิธีเขียน Python เบื้องต้นกัน

🔢 (1) Basic Arithmetic

สำหรับก้าวแรกในการเขียน Python เรามาเริ่มจากการคิดเลขง่าย ๆ กัน เช่น:

บวก:

# Addition
3 + 4

ลบ:

# Subtraction
10 - 7

คูณ:

# Multiplication
2 * 2

หาร:

# Division
9 / 3

เราจะเห็นได้ว่า Python สามารถคิดเลขให้ได้อย่างรวดเร็ว:

📦 (2) Variables

ในการทำงานกับ Python เราสามารถสร้าง variable เพื่อช่วยเก็บข้อมูลได้ (แทนที่การเขียน code เรียกใช้ข้อมูลเองทุกครั้ง)

เช่น เราสามารถเก็บเงินค่าขนม:

# Create allowance variable
allowance = 100

และค่าใช้จ่าย:

# Create expense variable
expense = 40

แล้วเรียกใช้งานทั้งสองค่า เช่น ดูว่าเดือนนี้เราเหลือเงินเท่าไร:

# Calculate remaining balance
allowance - expense

ผลลัพธ์:

เราสามารถ update ค่าใน variable ได้ เช่น update expense จาก 40 เป็น 70:

# Update expense
expense = 70

ถ้าเราคำนวณเงินคงเหลือ:

# Calculate remaining balance
allowance - expense

เราจะได้ค่าที่ต่างไปจากเดิม:

สุดท้าย เราสามารถเก็บผลลัพธ์ที่ได้ ไว้ใน variable ตัวใหม่ เพื่อเรียกใช้งานในภายหลังได้:

# Store remaining balance in a variable
remain = allowance - expense

# Check remaining balance
remain

ผลลัพธ์:

Note: เราสามารถลบ variable ได้ด้วย del() เช่น del(remain) จะลบ remain จาก Python

🍞 Data Types

ตอนนี้ เรารู้วิธีการทำงานกับ Python เบื้องต้นแล้ว

เรามาทำความรู้จักกับ data type หรือประเภทข้อมูล ซึ่งเป็นตัวกำหนด action ที่เราสามารถกระทำใช้กับข้อมูลได้

โดย Python มี 6 data types ที่เราใช้บ่อย ได้แก่:

No.	Type	Meaning	Example
1	Integre	เลขจำนวนเต็ม	`11`
2	Float	เลขทศนิยม	`3.78104`
3	String	ข้อความ	`"Python"`
4	Boolean	จริง/ไม่จริง	`True`
5	List	เก็บข้อมูลได้หลายประเภท	`[”John”, 34, True]`
6	Dictionary	เก็บ key-value pair	`{"name": "John", "age": 34, "is_male": True}`

เราไปดูกันว่า แต่ละ data type สามารถทำอะไรได้บ้าง

👉 Integre & Float

1️⃣ Arithmetic

จากที่ได้เห็นก่อนหน้านี้ เราสามารถใช้ integre และ float ในการคำนวณเลขได้ เช่น:

3 * 7

และ

7.3915 - 3.2914

2️⃣ Type Casting

ทั้งนี้ เราสามารถเปลี่ยนข้อมูลบางประเภท ให้เป็น integre และ float ได้ดังนี้

เปลี่ยนให้เป็น integre:

# Convert to integre
int(100.50)

ผลลัพธ์:

เปลี่ยนให้เป็น float:

# Convert to float
float("100")

ผลลัพธ์:

100.0

👉 String

1️⃣ Markers of String

String ใน Python จะอยู่ใน "" หรือ '' เสมอ เช่น

# Single-line string
"John"

หรือ

# Single-line string
'John'

ถ้าเรามีข้อความหลายบรรทัด ให้ใช้ """ หรือ ''':

# Multiple-line string
"""
My name is Wick.
John Wick.
I'm looking for my dog.
"""

หรือ

# Multiple-line string
'''
My name is Wick.
John Wick.
I'm looking for my dog.
'''

2️⃣ Type Casting

เราสามารถเปลี่ยนข้อมูลต่าง ๆ ให้เป็น string ได้โดยใช้ str() เช่น:

str(100)

ผลลัพธ์:

'100'

สังเกตว่า ตอนนี้ 100 อยู่ใน '' แสดงว่า 100 เป็น string และไม่ใช่ integre แล้ว

ถ้าเราเอา 100 นี้ไปคิดเลข ระบบจะส่ง error กลับมา เพราะเราไม่สามารถคำนวณเลขด้วย string ได้:

TypeError                                 Traceback (most recent call last)
<ipython-input-49-efc4e6e83db0> in <cell line: 0>()
      1 # String cannot be used in arithmetic operation
----> 2 str(100) + 100

TypeError: can only concatenate str (not "int") to str

3️⃣ Concatenate

แม้ว่าเราจะไม่สามารถบวกลบ string ได้ แต่เราสามารถใช้ + เพื่อรวม string เข้าด้วยกันได้ เช่น:

"I have " + str(100) + " THB."

ผลลัพธ์:

'I have 100 THB.'

4️⃣ String Methods

นอกจากการรวม string แล้ว เรายังมีอย่างอื่นที่ใช้กับ string ได้อีก เช่น:

No.	Method	Explain
1	`upper()`	เปลี่ยนให้เป็นพิมพ์ใหญ่ทั้งหมด
2	`lower()`	เปลี่ยนให้เป็นพิมพ์เล็กทั้งหมด
3	`capitalize()`	เปลี่ยนอักษรแรกให้เป็นพิมพ์ใหญ่
4	`title()`	เปลี่ยนอักษรแรกของทุกคำให้เป็นพิมพ์ใหญ่
5	`strip()`	ลบ space ออกจากก่อนและหลังคำ
6	`replace()`	แทนที่คำ
7	`split()`	แยกคำ
8	`join(iterable)`	รวมคำ
9	`find(substring)`	หาตำแหน่งของคำ
10	`count()`	นับตัวอักษรที่ต้องการ

👉 Boolean

Boolean เป็นเหมือนกับค่า on (True) และ off (False) ของ switch ซึ่งเป็นพื้นฐานของการทำงานของคอมพิวเตอร์

1️⃣ Check for True & False

เราสามารถใช้ bool() เพื่อเช็กว่า ข้อมูลเราเป็น True หรือ False เช่น:

bool("John")

ผลลัพธ์:

True

bool() จะส่ง True กลับมาทุกครั้ง ยกเว้นในกรณีเหล่านี้:

Type	False	Explain
Integre	`bool(0)`	เลขเป็น 0
String	`bool("")`	String ที่เป็นค่าว่าง
Boolean	`bool(False)`	Boolean ที่เป็นค่า False
List	`bool([])`	List ที่เป็นค่าว่าง
Dictionary	`bool({})`	Dictionary ที่เป็นค่าว่าง

2️⃣ Comparison

Python จะส่งค่า boolean กลับมา เมื่อเราทำการเปรียบเทียบ เช่น:

10 > 5

ผลลัพธ์:

True

หรือ

10 < 5

ผลลัพธ์:

False

👉 List

1️⃣ Purpose

List ใช้เก็บข้อมูลหลาย ๆ ค่า เช่น:

Integre
Float
String
Boolean
List
Dictionary
etc.

เช่น:

# List can store data of different types
a_list = [10, 15.94, "ok", True, ["egg", "milk"], {"store": "Walmart"}]

2️⃣ Indexing & Slicing

เราสามารถดึงข้อมูลที่อยู่ใน list ได้ โดยการใช้ []:

Syntax	Explain
list[x]	ดึงข้อมูลในตำแหน่งที่ x
list[-x]	ดึงข้อมูลในตำแหน่งที่ -x (นับจากหลังมาหน้า)
list[x:y]	ดึงข้อมูลในตำแหน่งระหว่าง x และ y-1 (ข้อมูลที่ y จะไม่ถูกดึงมาด้วย)
list[-x:-y]	ดึงข้อมูลในตำแหน่งระหว่าง -x และ -y-1 (ข้อมูลที่ -y จะไม่ถูกดึงมาด้วย)

เช่น เรามี list ผลไม้:

# A list
my_list = ["apple", "banana", "cherry"]

เราสามารถดึง “apple” ออกได้โดยใช้:

# Get "apple"
my_list[0]

ผลลัพธ์:

'apple'

Note: เราใช้ 0 เพราะใน Python เราจะเริ่มนับตำแหน่งที่ 1 เป็น 0

หรือเลือก “apple” ถึง “cherry”:

# Get "apple" to "cherry"
my_list[0:3]

ผลลัพธ์:

['apple', 'banana', 'cherry']

3️⃣ Check Length

เราสามารถหาความยาวของ list ได้ด้วย len() เช่น:

# Check length
len(my_list)

ผลลัพธ์:

4️⃣ Add to List

เราสามารถเพิ่มข้อมูลลงใน list ได้ด้วย 2 วิธี:

No.	Way	Example
1	`.append()`	เพิ่มข้อมูล 1 ค่า
2	`.extend()`	เพิ่มข้อมูลจาก list หรือ string

ตัวอย่าง .append():

# append()
my_list.append("orange")

my_list

ผลลัพธ์:

['apple', 'banana', 'cherry', 'orange']

ตัวอย่าง .extend():

เรามี 2 lists ที่ต้องการรวมกัน:

# Lists to merge
list_1 = [1, 2, 3]
list_2 = [4, 5, 6]

ให้เราใช้ .extend() แบบนี้:

# extend()
list_1.extend(list_2)

ผลลัพธ์:

[1, 2, 3, 4, 5, 6]

5️⃣ Update List

เราสามารถ update ข้อมูลใน list ได้ โดยการระบุตำแหน่งข้อมูลที่เราต้องการ update

เช่น เราต้องการเปลี่ยน “orange” เป็น “kiwi”:

# Update list
my_list[3] = "kiwi"

my_list

เมื่อเราเรียกดู my_list เราจะเห็นว่า “orange” เปลี่ยนเป็น “kiwi”:

['apple', 'banana', 'cherry', 'kiwi']

6️⃣ Delete From List

เราสามารถลบข้อมูลออกจาก list ได้ด้วย .remove()

เช่น ลบ “kiwi” ออกจาก my_list:

# Delete from list
my_list.remove("kiwi")

my_list

ผลลัพธ์:

['apple', 'banana', 'cherry']

👉 Dictionary

1️⃣ Purpose

Dictionary มีไว้เก็บ key-value pair เช่น:

# A dictionary
cities = {"Thailand": "Bangkok",
          "Japan": "Tokyo",
          "Brazil": "Brasilia"}

2️⃣ Extract Values

เราสามารถดึงข้อมูลออกจาก dictionary ได้ด้วยการระบุ key ของข้อมูล

เช่น ต้องการดึง “Tokyo” ให้เราระบุ “Japan”:

# Extract values from list
cities["Japan"]

ผลลัพธ์:

'Tokyo'

3️⃣ Get Keys & Values

เราสามารถดู keys และ values ทั้งหมดใน dictionary ได้ด้วย .keys() และ .values() เช่น:

# Get keys
cities.keys()

ผลลัพธ์:

dict_keys(['Thailand', 'Japan', 'Brazil'])

และ

# Get values
cities.values()

ผลลัพธ์:

dict_values(['Bangkok', 'Tokyo', 'Brasilia'])

4️⃣ Add to Dictionary

เราสามารถเพิ่มข้อมูลลงใน dictionary ได้ โดยการใส่ key และ value ใหม่ เช่น:

# Add to dictionary
cities["US"] = "New York"

cities

ผลลัพธ์:

{'Thailand': 'Bangkok',
 'Japan': 'Tokyo',
 'Brazil': 'Brasilia',
 'US': 'New York'}

5️⃣ Update Dictionary

เราสามารถ update ข้อมูลใน dictionary ได้ด้วยเรียก key และใส่ value ใหม่ เช่น:

# Update dictionary
cities["US"] = "Washington DC"

cities

ผลลัพธ์:

{'Thailand': 'Bangkok',
 'Japan': 'Tokyo',
 'Brazil': 'Brasilia',
 'US': 'Washington DC'}

6️⃣ Delete From Dictionary

เราสามารถลบข้อมูลออกจาก dictionary ได้ด้วย del

เช่น ลบ “US”: “Washington DC” ออก:

# Delete from dictionary
del cities["US"]

cities

ผลลัพธ์:

{'Thailand': 'Bangkok', 'Japan': 'Tokyo', 'Brazil': 'Brasilia'}

2025-03-20

สรุปแนวทางการทำงานกับ AI: Mindset และเทคนิคการเขียน Prompt เพื่อการทำงานร่วมกับ AI อย่างมีประสิทธิภาพ

ในช่วงต้นปีที่ผ่านมา ผมได้มีโอกาสแชร์วิธีการทำงานกับ AI ให้กับคนในบริษัท โดยเนื้อหาส่วนใหญ่ไปที่การใช้ prompt เป็นหลัก และเป็นการตกตะกอนความรู้ AI ที่สะสมจากแหล่งต่าง ๆ

เช่น:

รวมไปถึงการใช้งาน AI ในการทำงานด้วยตัวเอง .

ในบทความนี้ ผมจะชวนไปดูแนวทางการทำงานกับ AI ซึ่งเป็นเนื้อหาต่อยอดจากสิ่งที่ผมได้แชร์ไปเมื่อต้นปี

โดยบทความจะแบ่งเป็น 5 ส่วน:

What is AI?
Mindset ในการทำงานกับ AI
Prompting frameworks: โครงการเขียน prompt ง่าย ๆ
Prompting techniques: เทคนิคการช่วย AI คิดให้ตอบโจทย์
Tips: เคล็ดลับเพิ่มเติม

ถ้าพร้อมแล้วไปเริ่มกันเลย

1️⃣ What Is AI?

AI หรือ artificial intelligence หมายถึง โปรแกรมคอมพิวเตอร์ที่สามารถทำงานได้เหมือนมนุษย์ เช่น:

คิดวิเคราะห์
ใช้เหตุผล
โต้ตอบด้วยภาษาธรรมชาติ
สร้างงานศิลป์

เมื่อพูดถึง AI อีกคำที่มักจะได้ยิน คือ machine learning

แม้จะมีความหมายคล้ายกัน แต่ machine learning เป็น subset และเป็นมันสมองของ AI

โดยนิยามของ machine learning คือ การเขียนโปรแกรมที่ทำให้คอมพิวเตอร์เรียนรู้จากข้อมูลได้ด้วยตัวเอง โดยไม่ต้องมีมนุษย์คอยกำกับ (Arthur Samuel)

2️⃣ Mindset ในการทำงานกับ AI

ในการจะเริ่มทำอะไร เราควรเริ่มจากตัวเราก่อน โดย mindset ที่ควรมีในการทำงานกับ AI มีอยู่ 3 ข้อ

👌 ข้อที่ 1. AI Is Okay

ก่อนอื่น เราควรจะเปิดใจยอมรับ AI

AI เป็นสิ่งใหม่ที่หลายคนอาจยังไม่มีความเข้าใจอย่างลึกซึ้ง แต่ยังไง AI ก็เป็นเพียงเครื่องมืออย่างหนี่งในการทำงาน

เมื่อเราเปิดใจยอมรับ และทำความเข้าใจจุดแข็งและข้อจำกัดของ AI เราก็จะสามารถใช้งาน AI ได้อย่างมีประสิทธิภาพ และตอบโจทย์การทำงานของเรา

Note: ผมหยิบคำว่า “AI is okay” มาจากผู้บริหารในบริษัทอีกที 🙏

🙆 ข้อที่ 2. AI as a Colleague

ข้อนี้อาจจะฟังดูขัดกับข้อแรกที่มองว่า AI เป็นเครื่องมือ

AI เป็นเทคโนโลยีปฏิวัติโลก เช่นเดียวกับไฟ เครื่องจักรไอน้ำ และอินเทอร์เน็ต

แต่ AI มีความแตกต่างคือ เป็นเครื่องมือที่มีความ “ฉลาด” ใกล้เคียงกับมนุษย์

และด้วยความฉลาดนี้ ทำให้เราสามารถมองว่า AI เป็นมากกว่าเครื่องมือ หรือเป็นเพื่อนร่วมงานของเราได้

การมอง AI แบบนี้ ไม่ได้มีผลต่อแค่ความคิด แต่ส่งผลในทางปฏิบัติด้วย

เช่น ถ้าเราคิดไม่ออกว่าจะสั่งงาน AI ยังไง ให้ลองนึกว่า ถ้า AI เป็นคน เรากำลังจะพูดยังไง

เราอาจจะพูดว่า:

ช่วยทำรายงานให้หน่อย

เช่นเดียวกับคน ถ้าเราไม่มีข้อมูล การเขียนรายงานจะเริ่มไม่ได้ ซึ่งเราก็อาจจะเห็น AI ตอบกลับเหมือนกับเพื่อนร่วมงานของเรา:

อยากให้ช่วยเขียนรายงานเรื่องอะไร? ต้องเขียนเกี่ยวกับอะไรบ้าง? ขอข้อมูลหน่อย

แล้วเราก็จะต้องส่งข้อมูลเพิ่มให้ก่อน AI จะทำงานได้

จากตัวอย่าง เราจะเห็นว่า การทำงานกับ AI มีความเหมือนกันกับการทำงานกับคน ดังนั้น การมองว่า AI เป็นเพื่อนร่วมงานจะช่วยเป็นแนวทางในการทำงานกับ AI ให้เราได้

➿ ข้อ 3. Human in the Loop

สุดท้ายและเป็นข้อที่สำคัญ คือ เราควรทำงาน “ร่วม” กับ AI

อย่างที่เราเห็นว่า AI เป็นเหมือนเพื่อนร่วมงาน และเช่นเดียวกับเพื่อนร่วมงานที่ทำงานผิดพลาดได้ AI ก็เช่นกัน

ถ้าเราทำงานกับเพื่อน แล้วนำงานของเพื่อนไปใช้ แล้วเกิดข้อผิดพลาด เราอาจจะชี้นิ้วไปที่เพื่อนได้ แต่เราในฐานะเจ้าของงาน ก็ต้องรับผิดชอบในผลที่เกิดขึ้นด้วย

ดูตัวอย่างจากกรณีของทนายความในออสเตรเลีย ที่นำเอกสารจาก AI ไปใช้ในชั้นศาล และถูกเรียกตรวจสอบวินัย เพราะศาลพบว่าข้อมูลในเอกสารไม่เป็นความจริง

แม้ว่าทนายความจะยืนยันว่า ทำไปเพราะรู้เท่าไม่ถึงการณ์เกี่ยวกับการทำงานของ AI แต่ต้องรับผิดชอบผลกระทบที่ตามมาอยู่ดี

ดังนั้น เพื่อแสดงออกถึงความรับผิดชอบในงาน และป้องกันผลกระทบจากความผิดพลาดของ AI เราควรทำงานร่วมกับ AI โดยคอยตรวจสอบและกำกับงานของ AI ก่อนนำไปใช้งานต่อ

🗝️ สรุป Mindset การทำงานกับ AI

AI is okay: เปิดใจยอมรับ AI และทำความเข้าใจ AI ในฐานะเครื่องมือตัวหนึ่ง
AI as a colleague: มองและทำงานกับ AI เหมือนเป็นเพื่อนร่วมงานคนหนึ่ง
Human in the loop: ทำงานร่วมกับ AI โดยคอยตรวจสอบและกำกับการทำงานของ AI ก่อนนำงานไปใช้ต่อ

3️⃣ Prompting Frameworks

เราดู mindset ที่ควรมีในการทำงานกับ AI กันมาแล้ว ใน section นี้ เรามาดู prompting framework หรือแนวทางในการจัดโครงสร้าง prompt กัน

เพื่อให้เข้าใจตรงกัน prompt หมายถึง คำสั่งที่เราให้กับ AI เพื่อให้ AI ทำงานบางอย่างให้กับเรา (W3Schools)

Prompt มีหลากหลายรูปแบบ เช่น ข้อความ รูปภาพ วิดีโอ แต่แบบที่เราใช้กันบ่อยที่สุด คือ ข้อความ

ทั้งนี้ frameworks ในการขึ้นโครง prompt มีมากมาย อย่างที่เห็นได้ในเว็บไซต์ของ Juuzt AI ที่ระบุไว้มากถึง 57 frameworks

แต่ละ frameworks มีข้อดีและข้อเสียแตกต่างกันไป รวมทั้งมีการใช้งานที่ไม่เหมือนกัน เราควรศึกษาและเลือก framework ที่เหมาะกับเป้าหมายของงานของเรา

สำหรับบทความนี้ ผมจะแนะนำ 2 frameworks ที่สามารถใช้กับหลากหลายหน้างาน:

RICE
SALT

เหตุผลหนึ่งที่ผมเลือกนำเสนอ RICE และ SALT ก็เพราะ:

RICE ใช้กำกับ input
SALT ใช้กำกับ output

ทำให้เมื่อใช้ทั้ง 2 frameworks ร่วมกัน เราก็จะได้ prompt ที่ครอบคลุมทั้งต้นทางและปลายทาง

🍚 RICE: Input Structure

RICE เป็น framework ที่ระบุว่า เราควรกำหนด input ให้กับ 4 อย่าง:

Role: บทบาทของ AI ในการทำงาน เพื่อให้ AI นึกข้อมูลที่เกี่ยวข้องมาใช้งาน
Instruction: คำชี้แจงในการทำงาน เพื่อให้ AI รู้ว่าต้องทำอะไร
Context: บริบทของงาน เพื่อให้เป็นข้อมูลเพิ่มเติมในการทำงาน
Example: ตัวอย่างงาน เพื่อเป็นแนวทางในการทำงานให้ตรงกับภาพที่เราคาดหวัง

เรามาดูตัวอย่างการใช้ RICE กัน โดยเปรียบเทียบกับการ prompt อย่างง่าย ๆ

เช่น เราอยากให้ AI ช่วยวางแผนเที่ยวปีใหม่ให้กับเรา:

ถ้าไม่ใช้ RICE:

Help me plan for a New Year holiday trip.

ผลลัพธ์จาก ChatGPT:

จะเห็นว่า ChatGPT ต้องการข้อมูลเพิ่มเติม และเรายังไม่ได้คำตอบที่ต้องการ

ถ้าใช้ RICE:

[ROLE] You are a travel planner helping me organise a New Year holiday trip. [INSTRUCTION] Suggest a affordable 3-day itinerary for a relaxing vacation.

[CONTEXT] I enjoy nature and fresh air, and I like to avoid crowded tourist spots. [EXAMPLE] Examples of places I like are Chiang Mai and Nan.

ผลลัพธ์ จาก ChatGPT:

จะเห็นว่า เมื่อใช้ RICE เราจะได้ผลลัพธ์ที่ละเอียด อ่านง่าย ตอบโจทย์ และลงมือทำได้ทันที

Note: ในการเขียน prompt เราสามารถจัดลำดับ RICE ได้เอง (เช่น example มาก่อน instruction) แต่ขอให้อ่านแล้วฟังดูสมเหตุสมผลกัน

🧂 SALT: Output Structure

SALT ช่วยเรากำหนดลักษณะ 4 อย่างของ output:

Style: รูปแบบคำตอบที่ต้องการ เช่น เขียนเป็น paragraph หรือ bullet point
Audience: ผู้รับสาร เพื่อให้ AI ปรับการใช้คำและประโยคให้เหมาะสม
Length: ความยาวของคำตอบ
Tone: การใช้ภาษา เช่น เป็นทางการ หรือเป็นกันเอง

เรามาดูตัวอย่างกัน เช่น เราอยากเข้าใจคำว่า API (application programming interface):

ไม่ใช้ SALT:

Explain API

ผลลัพธ์จาก ChatGPT:

จะเห็นว่า ผลลัพธ์มีเนื้อหาที่อ่านง่าย แต่อาจต้องใช้เวลาในการทำความเข้าใจ

เราสามารถใช้ SALT เพื่อช่วยได้:

Explain API in a [STYLE] bullet-point format for [AUDIENCE] a 10-year-old, using an analogy. Length [LENGTH] around 100-150 words. Use [TONE] friendly tone.

ผลลัพธ์จาก ChatGPT:

จะเห็นว่า เราจะได้ผลลัพธ์ในแบบที่เรากำหนด ซึ่งช่วยให้อ่านและทำความเข้าใจได้ง่ายขึ้นกว่าก่อนหน้านี้

🗝️ สรุป Prompting Frameworks

เราทำความรู้จัก 2 prompting frameworks ที่ใช้ทำงานทั่วไปได้:

RICE: กำหนด input ด้วย role, instruction, context, example
SALT: กำหนด output ด้วย style, audience, length, tone

4️⃣ Prompting Techniques

Prompting techniques เป็นกลยุทธ์ในการช่วย AI กำหนดขั้นตอนการคิดและการทำงาน และสามารถใช้ควบคู่กับ prompting framework เพื่อทำให้งานออกมามีคุณภาพภาพมากขึ้นได้

ในบทความนี้ เราจะมาทำความรู้จักกับ 2 techniques พื้นฐานกัน ได้แก่:

n-shot technique
Chain-of-thought (COT) technique

🥃 n-Shot

Shot ในการเขียน prompt หมายถึง ตัวอย่าง

n-shot เป็นการเขียน prompt โดยเปลี่ยนจำนวนตัวอย่าง:

N-Shot	Number of Shots
Zero-shot	0
One-shot	1
Few-shot	≥2

เรามาลองดูผลของจำนวนตัวอย่างต่อผลลัพธ์กัน:

n-Shot	Prompt	ChatGPT
Zero-shot	List 3 animals	– Elephant – Penguin – Kangaroo
One-shot	List 3 animals such as dog	– Cat – Wolf – Fox
Few-shot	List 3 animals such as dog, cat, hamster	– Rabbit – Guinea pig – Ferret

จะเห็นได้ว่า คำตอบของ ChatGPT จะเปลี่ยนไปเรื่อย ๆ โดยยิ่ง shot มากขึ้น ผลลัพธ์ก็จะยิ่งเหมือนกับ shot มากขึ้น:

Zero-shot: เป็นสัตว์ป่าทั้งหมด
One-shot: มีทั้งสัตว์ป่าและสัตว์เลี้ยง
Few-shot: สัตว์เลี้ยงทั้งหมด

ดังนั้น เราสามารถใช้ n-shot ในการกำหนดผลลัพธ์ได้ โดย:

ต้องการผลลัพธ์ที่สร้างสรรค์หรือแปลกใหม่: ใช้ shot น้อย
ต้องการผลลัพธ์ที่ตรงกับสิ่งที่เรามีอยู่แล้ว: ใช้ shot เยอะ

💭 COT

COT เป็น technique ที่บอกขั้นตอนในการคิดของ AI เพื่อให้มั่นใจว่า AI จะทำงานออกมาถูกต้อง

ยกตัวอย่างจากงานต้นฉบับของ Wei et al. (2022):

Standard vs CoT prompt from Wei et al. (2022) (CC BY 4.0)

จากรูป จะเห็นว่า AI ในด้านซ้ายตอบผิด เพราะมีเพียงตัวอย่างโจทย์และคำตอบให้

ในทางตรงกันข้าม prompt ในด้านขวามือ ซึ่งใช้ COT technique คือ ให้ตัวโจทย์ อธิบายการคิดเลข และเฉลยคำตอบ ช่วยให้ ChatGPT ตอบคำถามได้ถูกต้อง

COT เหมาะกับงานที่มีความซับซ้อน (มีกระบวนการทำงานหลายขั้นตอน) ส่วนในงานง่าย ๆ (เช่น ถามว่าเมืองหลวงของไทยคืออะไร) เราสามารถใช้ prompt ทั่วไปได้

🗝️ สรุป Prompting Techniques

ใน section นี้ เราทำความรู้จัก 2 prompting techniques ในการกำกับกระบวนการทำงานของ AI:

n-shot technique: กำกับผ่านตัวอย่าง
COT technique: กำกับผ่านขั้นตอนการคิด

Note: ดู techniques อื่น ๆ เพิ่มเติมได้ที่ Prompting Techniques

5️⃣ Tips

สำหรับส่งท้ายบทความนี้ เรามาดู 3 เคล็ดลับเพิ่มเติมในการทำงานกับ AI กัน:

Annotation
EmotionPrompt
Garbage in, garbage out (GIGO)

#️⃣ Annotation

Prompt ของเราเป็นเหมือนเอกสารที่ AI อ่านก่อนไปทำงานให้เรา

ถ้าเอกสารของเราอ่านไม่รู้เรื่อง AI ก็อาจจะทำงานผิดพลาดได้

เพื่อช่วยให้ AI เข้าใจ เราสามารถใช้ annotation หรือเครื่องหมายต่าง ๆ กำกับ prompt ของเราได้

ถ้านึกภาพไม่ออก ให้มองว่า annotation เป็นเหมือนการจัดหน้าเอกสารของเรา ซึ่งเราสามารถทำได้ดังนี้:

Name	Usage	Example
Markdown	ระบุหัวข้อ	# Header 1 ## Header 2 ### Header 3
Quotation marks	เน้นข้อความ	“n-shot technique”
Delimiter	แบ่งตอน	Section 1 — Section 2
XML tag	ติดแท็กข้อความ	<file>example.docx</file>

มาดูตัวอย่างการใช้งานกัน เช่น เราต้องการให้ ChatGPT เขียนกลอนให้

เราอาจเขียน prompt ได้แบบนี้:

You are a poet. Write a poem called The Last Night. See example poems that I like in the file: poems.docx

เราสามารถใช้ annotation ได้แบบนี้ เพื่อให้ AI อ่าน prompt ได้ง่ายขึ้น:

# Role & Task You are a poet.

Write a poem called “The Last Night”.

—

# Example Poems See example poems that I like in the file:

<example_file>poems.docx</example_file>

ใช้ # เพื่อกำหนดหัวข้อ
ใช้ "" เพื่อเน้นชื่อเฉพาะของบทกลอน
ใช้ --- เพื่อแบ่ง prompt เป็น 2 sections (ตามหัวข้อ)
ใช้ <></> เพื่อระบุว่า poems.doc เป็นไฟล์ตัวอย่าง

😡 EmotionPrompt

เพราะ AI เรียนรู้การทำงานจากมนุษย์ เราสามารถใส่คำแสดงอารมณ์เข้าไปใน prompt เพื่อส่งสารบางอย่างให้กับ AI ได้

ถ้าเปรียบเทียบกับคน คือ แทนที่จะบอกว่า:

ช่วยทำรายงานให้หน่อย

เป็น

รีบทำรายงานตอนนี้ให้หน่อย ด่วนที่สุด

ตัวอย่างเช่น:

ใส่ความเร่งด่วน:

This is extremely urgent! Summarise this article as quickly as possible, focusing only on the key points.

ใส่ความตื่นเต้น:

Write an exciting social media post that builds anticipation for our upcoming event! Make readers feel thrilled and eager to attend.

ใส่ความสำคัญ:

Write an important and professional email explaining the new company policy. Emphasise its significance and ensure employees understand its impact on their roles.

อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ EmotionPrompt ได้ที่ Large Language Models Understand and Can be Enhanced by Emotional Stimuli

🗑️ GIGO

สุดท้าย จำไว้ว่า AI เป็นสิ่งที่ทำงานกับข้อมูล ดังนั้น เพื่อให้ผลลัพธ์ออกมาดี เราควรให้ข้อมูลที่ถูกต้องและมีคุณภาพกับ AI

ถ้าเราให้ข้อมูลที่ไม่ดีแล้ว AI ก็จะทำงานผิดพลาด หรือให้ผลลัพธ์ที่ใช้ไม่ได้ออกมา (ขยะ)

เหมือนคำที่ว่า garbage in, garbage out

🗝️ สรุป Tips ในการทำงานกับ AI

ใน section สุดท้าย เราได้เรียนรู้ 3 เคล็ดลับเพิ่มเติมในการทำงานกับ AI:

Annotation: จัด prompt ให้อ่านง่ายด้วยเครื่องหมายต่าง ๆ
EmotionPrompt: ใส่อารมณ์ลงใน prompt
GIGO: AI ทำงานด้วยข้อมูล คุณภาพของผลลัพธ์ขึ้นอยู่กับข้อมูลที่เราให้กับ AI

2025-03-13

แนะนำ dtplyr: package เชื่อม dplyr และ data.table เพื่อการทำ data wrangling กับข้อมูลขนาดใหญ่ที่ง่ายและรวดเร็ว — ตัวอย่างจาก mtcars dataset
ในบทความนี้ เรามาความรู้จักกับ package ในภาษา R ที่เรียกว่า dtplyr กัน
🏎️ dtplyr คืออะไร?

dtplyr เป็น package ที่เชื่อม 2 libraries ยอดนิยมสำหรับ data wrangling เข้าด้วยกัน ได้แก่:

.

Library #1. dplyr ซี่งมี verb-based syntax ที่ใช้งานง่าย

เช่น จาก mtcars dataset เลือกรถเกียร์ manual (am == 1) ที่มี miles/gallon (mpg) ตั้งแต่ 20 ขึ้นไป โดยเรียงจากมากไปน้อย:
```
# dplyr
mtcars |>
  filter(am == 1 & mpg >= 20) |>
  select(model, mpg) |>
  arrange(desc(mpg))
```
Note: mtcars ถูกปรับให้มี column ชื่อ model (ดู code ในการเพิ่ม column ได้ใน GitHub)

.

Library #2. data.table ซึ่งมี syntax ที่เข้าใจยากกว่า:
```
# data.table
mtcars_dt[am == 1 & mpg >= 20, .(model, mpg)][order(-mpg)]
```
Note: mtcars_dt เป็น dataset ที่ถูกเปลี่ยนจาก data.frame เป็น data.table object เพื่อใช้งานกับ data.table

แต่มีจุดเด่น คือ ประมวลผลได้เร็ว เหมาะกับการทำงานกับ data ขนาดใหญ่

.

dtplyr เชื่อม dplyr เข้ากับ data.table โดยการแปล dplyr syntax ให้เป็น data.table syntax ทำให้เราทำงานได้ง่ายและรวดเร็ว

🧑‍💻 วิธีใช้ dytplyr

เราสามารถใช้ dtplyr ได้ใน 3 ขั้นตอนง่าย ๆ:
1. Install and load dtplyr
2. Create a lazy data.table
3. Execute the syntax
.

1️⃣ ขั้นที่ 1. Install & Load dtplyr

ในการใช้งาน dtplyr เราต้องเรียกใช้ dplyr ด้วยเสมอ

ดังนั้น ในการติดตั้ง เราต้องติดตั้งทั้ง dtplyr และ dplyr:
```
# Install
install.packages("dplyr")
install.packages("dtplyr")
```
เมื่อติดตั้งแล้ว ให้เราเรียกใช้งาน dtplyr และ dplyr ทุกครั้งที่เริ่ม session ในการทำงาน:
```
# Load
library(dplyr)
library(dtplyr)
```
Note: คู่มือการใช้ dtplyr แนะนำให้โหลด data.table ด้วย เพื่อใช้ functions ของ data.table ในการทำงาน

.

2️⃣ ขั้นที่ 2. Create a Lazy data.table

หลังเรียกใช้งาน dtplyr ให้เราสร้าง dataset ที่เป็น lazy data.table object ขึ้นมา เพื่อช่วยให้ dtplyr เปลี่ยนคำสั่งของ dplyr เป็นคำสั่งของ data.table ได้:
```
# Convert mtcars dataset into lazy data.table object
mtcars_ldt <- lazy_dt(mtcars)
```
.

3️⃣ ขั้นที่ 3. Execute the Syntax

ในขั้นสุดท้าย เราสามารถเริ่มทำงานโดยใช้ syntax ของ dplyr ได้เลย:
```
# Execute the syntax
mtcars_ldt |>
  filter(am == 1 & mpg >= 20) |>
  select(model, mpg) |>
  arrange(desc(mpg)) |>
  as.data.table()
```
ผลลัพธ์:
```
             model   mpg
            <char> <num>
 1: Toyota Corolla  33.9
 2:       Fiat 128  32.4
 3:    Honda Civic  30.4
 4:   Lotus Europa  30.4
 5:      Fiat X1-9  27.3
 6:  Porsche 914-2  26.0
 7:     Datsun 710  22.8
 8:     Volvo 142E  21.4
 9:      Mazda RX4  21.0
10:  Mazda RX4 Wag  21.0
```
จะสังเกตว่า ใน code บรรทัดสุดท้าย เราเพิ่ม as.data.table() เข้ามาเพื่อบอกให้ dtplyr รู้ว่า เราเขียน syntax เสร็จแล้ว และพร้อมให้แปลงให้เป็น data.table syntax

ทั้งนี้ ถ้าเราเขียนโดยไม่มี as.data.table():
```
# Execute the syntax, without as.data.table()
mtcars_ldt |>
  filter(am == 1 & mpg >= 20) |>
  select(model, mpg) |>
  arrange(desc(mpg))
```
เราจะได้ผลลัพธ์ที่เป็นแค่ preview ที่ไม่สามารถนำไปใช้งานต่อได้:
```
  model            mpg
  <chr>          <dbl>
1 Toyota Corolla  33.9
2 Fiat 128        32.4
3 Honda Civic     30.4
4 Lotus Europa    30.4
5 Fiat X1-9       27.3
6 Porsche 914-2   26  
# ℹ 4 more rows
# ℹ Use `print(n = ...)` to see more rows
```
ดังนั้น ถ้าเราต้องการผลลัพธ์ทั้งหมด เราต้องใช้ as.data.table() ในการรันคำสั่งทุกครั้ง

Note: เราสามารถใช้คำสั่งอื่น ๆ แทน as.data.table() ได้ โดยจะให้ผลลัพธ์ที่แตกต่างกันไปดังนี้:

Function ผลลัพธ์ที่ส่งกลับมา
as.data.table() data.table
as.data.frame() data.frame
as.tibble() tibble
collect() tibble
pull() Single column

😺 GitHub

ดู code ทั้งหมดในบทความนี้ได้ที่ GitHub

📃 References
✅ R Book for Psychologists: หนังสือภาษา R สำหรับนักจิตวิทยา

📕 ขอฝากหนังสือเล่มแรกในชีวิตด้วยนะครับ 😆

🙋 ใครที่กำลังเรียนจิตวิทยาหรือทำงานสายจิตวิทยา และเบื่อที่ต้องใช้ software ราคาแพงอย่าง SPSS และ Excel เพื่อทำข้อมูล

💪 ผมขอแนะนำ R Book for Psychologists หนังสือสอนใช้ภาษา R เพื่อการวิเคราะห์ข้อมูลทางจิตวิทยา ที่เขียนมาเพื่อนักจิตวิทยาที่ไม่เคยมีประสบการณ์เขียน code มาก่อน

ในหนังสือ เราจะปูพื้นฐานภาษา R และพาไปดูวิธีวิเคราะห์สถิติที่ใช้บ่อยกัน เช่น:
- Correlation
- t-tests
- ANOVA
- Reliability
- Factor analysis
🚀 เมื่ออ่านและทำตามตัวอย่างใน R Book for Psychologists ทุกคนจะไม่ต้องพึง SPSS และ Excel ในการทำงานอีกต่อไป และสามารถวิเคราะห์ข้อมูลด้วยตัวเองได้ด้วยความมั่นใจ

แล้วทุกคนจะแปลกใจว่า ทำไมภาษา R ง่ายขนาดนี้ 🙂‍↕️

👉 สนใจดูรายละเอียดหนังสือได้ที่ meb:

ดูรายละเอียดหนังสือ R Book for Psychologists
Share this:
X
Facebook
Like Loading…
2025-03-06

Function	ผลลัพธ์ที่ส่งกลับมา
`as.data.table()`	`data.table`
`as.data.frame()`	`data.frame`
`as.tibble()`	`tibble`
`collect()`	`tibble`
`pull()`	Single column

Author: Shinin Varongchayakul

🦸 Be a Hero

👟 Life of Meaning

🐦‍🔥 Step 1. Know You Want

🏃‍♂️ Step 2. Accept the Challenge

🔨 The Tools

🫂 Step 3. Share It With Others

📖 What’s Your Story?

Share this:

🧐 PCA คืออะไร?

💻 PCA ในภาษา R

🧑‍💻 prcomp()

🍷 wine dataset

⚒️ PCA

📈 ดูผลลัพธ์

😺 GitHub

📃 References

✅ R Book for Psychologists: หนังสือภาษา R สำหรับนักจิตวิทยา

Share this:

🧐 HCA คืออะไร?

💻 HCA ในภาษา R: hclust()

🔢 Example Dataset: USArrests

📏 Normalise the Data

🍿 HCA With hclust()

📈 Print & Dendrogram

😺 GitHub

📃 References

✅ R Book for Psychologists: หนังสือภาษา R สำหรับนักจิตวิทยา

Share this:

👉 Introduction to k-Means

🤔 k-Means คืออะไร?

🪜 Steps การทำงานของ k-Means

🏫 Learn More

💻 k-Means ในภาษา R: kmeans()

🔢 Dataset

🪨 rock

📏 Data Normalisation

🔎 Finding the Optimal k

⏹️ k-Means

🔥 Train the Model

🤓 Get the Results

😺 GitHub

📃 References

✅ R Book for Psychologists: หนังสือภาษา R สำหรับนักจิตวิทยา

Share this:

🌳 Tree-Based Algorithms คืออะไร?

💻 Tree-Based Models ในภาษา R

🚗 Dataset: mtcars

🔧 Prepare the Data

🪴 Train the Model

📏 Evaluate the Model

🍄 Random Forest

🐱 GitHub

📃 References

✅ R Book for Psychologists: หนังสือภาษา R สำหรับนักจิตวิทยา

Share this:

📈 Logistic Regression คืออะไร?

🔨 วิธีสร้าง Logistic Regression ในภาษา R

1️⃣ Step 1. Load the Dataset

2️⃣ Step 2. Prepare the Data

3️⃣ Step 3. Split the Data

4️⃣ Step 4. Train the Model

5️⃣ Step 5. Evaluate the Model

⚖️ Threshold

🎯 Metric #1. Accuracy

📈 Metric #2. ROC Curve

📉 Metric #3. AUC

😺 GitHub

📃 References

✅ R Book for Psychologists: หนังสือภาษา R สำหรับนักจิตวิทยา

Share this:

👼 Naïve Bayes คืออะไร?

🧑‍💻 วิธีสร้าง NB Classifer ด้วย naivebayes Package

1️⃣ Step 1. Install & Load the Package

2️⃣ Step 2. Load & Preview the Dataset

3️⃣ Step 3. Split the Dataset

4️⃣ Step 4. Create a NB Model

5️⃣ Step 5. Evaluate the Model

😺 GitHub

📃 References