สรุป 5 Life Mental Models ที่ผมเรียนรู้จากการใช้ชีวิตในปี 2021–2025: Time Is Finite, Compound Interest, Diminishing Returns, Negative Returns, และ Sunk-Cost Fallacy

ในบทความนี้ ผมจะมาสรุป 5 mental models ในการใช้ชีวิตที่ผมได้เรียนรู้ในปี 2021–2025:

1. Time is finite
2. Compound interest
3. Diminishing returns
4. Negative returns
5. Sunk-cost fallacy

ถ้าพร้อมแล้ว ไปเริ่มกันเลย

1. ⌛ Model #1. Time Is Finite
2. 💰 Model #2. Compound Interest
3. 📉 Model #3. Diminishing Returns
4. ❎ Model #4. Negative Returns
5. ⚓ Model #5. Sunk-Cost Fallacy
6. 📄 References

⌛ Model #1. Time Is Finite

“Time is money” เพราะเราสามารถใช้เวลาหาเงินได้ ทุกวันเราสละเวลา 8 ชั่วโมงหรือมากกว่าให้กับบริษัท เพื่อรับผลตอบแทนตอนสิ้นเดือน

แต่จริง ๆ แล้ว เวลาเป็นมากกว่าเงิน เพราะเราหาเงินเพิ่มได้เรื่อย ๆ แต่เราสร้างเวลาเพิ่มไม่ได้

โดยเฉลี่ย เรามีเวลาประมาณ 4,000 สัปดาห์ในการใช้ชีวิต และทุก ๆ วัน เวลาของเราลดลงเรื่อย ๆ

เพราะเวลามีจำกัด เวลาจึงเป็นทรัพยากรที่มีค่ามากที่สุดของเรา และเราควรเลือกใช้ให้คุ้มค่าที่สุด

ยิ่งกว่าเงิน และยิ่งกว่าทรัพย์สินใด ๆ

💰 Model #2. Compound Interest

Compound interest หรือดอกเบี้ยทบต้น หมายถึง การที่เราได้ดอกเบี้ยเพิ่มขึ้นทุก ๆ ปี เพราะในแต่ละปีเงินต้นของเราจะเพิ่มขึ้น

เช่น ในปีแรก เราฝากเงิน 100 บาท และได้ดอกเบี้ย 10% (10 บาท) แสดงว่าในปีถัดไป เราจะได้ดอกเบี้ย 10% จากเงิน 110 บาท แทนที่จะเป็น 100 บาท (11 บาท) ถ้าทำอย่างนี้ไป 10 ปี เราจะมีเงิน 259.37 บาทในบัญชีจากเงินต้นแค่ 100 บาท

Compound interest เป็น concept ที่พูดถึงบ่อยในหนังสือหลาย ๆ เล่ม (อย่าง The Almanack of Naval Ravikant) เพราะนอกจากจะใช้ในทางการเงินได้แล้ว ยังใช้กับแง่อื่น ๆ ในชีวิตได้อีกด้วย

ยกตัวอย่างเช่น networking ยิ่งเราทำความรู้จักคนมากขึ้น เราก็ยิ่งมีโอกาสที่จะรู้จักคนได้มากขึ้นเรื่อย ๆ เพราะคนที่เรารู้จักจะสามารถแนะนำให้เรารู้จักกับคนอื่นได้

หรือการพัฒนาตัวเอง ถ้าเราเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ ทุกวัน ภายใน 1 ปี เราจะเป็นคนที่มีความสามารถมากขึ้น เพราะเราจะไม่ได้มีแต่ความรู้ที่เรียนมา (เช่น พูดภาษาโปรตุเกส) แต่ยังมีความรู้ที่เราต่อยอดจากความรู้ที่มีอีกด้วย (เช่น รู้ภาษาสเปนที่มีรากภาษาเดียวกันกับโปรตุเกส)

ถ้าเราสั่งสมอะไรอย่างสม่ำเสมอและเป็นเวลานานพอ เราก็จะได้ผลลัพธ์ที่ทวีคูณจากความพยายามของเรา

📉 Model #3. Diminishing Returns

ไม่ใช่ว่าทุกความพยายามจะให้ผลทวีคูณทุกครั้ง

Diminishing returns หมายถึง การที่ผลลัพธ์ที่เราได้ลดลงเรื่อย ๆ

ยกตัวอย่างเช่น ตอนที่เราหิวและกินข้าวจานแรก เราจะรู้สึกว่าข้าวอร่อย แต่พอทานจานที่ 2, 3, 4, … ข้าวจะอร่อยน้อยลงเรื่อย ๆ

ในลักษณะเดียวกัน เมื่อเราเริ่มเรียนรู้อะไรใหม่ ๆ (เช่น ภาษาอังกฤษ) เราจะรู้สึกว่า เราได้เรียนรู้เยอะมาก แต่พอนานไป สิ่งที่เราเรียนรู้ก็จะน้อยลง (เราจะเจอแต่คำศัพท์และไวยากรณ์เดิม ๆ ที่เรารู้อยู่แล้ว และได้เรียนรู้อะไรใหม่ ๆ ไม่มาก)

Diminishing returns สอนให้เรารู้ว่า ความพยายามอาจให้ผลลัพธ์ไม่เท่ากัน และเมื่อผลลัพธ์เริ่มน้อยลง เราอาจจะตัดสินใจใช้เวลาไปกับสิ่งอื่น (เช่น เรียนรู้ภาษาใหม่) เพราะจะทำให้เราใช้เวลาที่มีอยู่อย่างจำกัดได้คุ้มค่ามากที่สุด

❎ Model #4. Negative Returns

Negative returns เกิดขึ้นได้ 2 แบบ:

แบบที่ 1. Negative returns ที่เกิดขึ้นหลังเราผ่านจุด diminishing returns มาแล้ว

ตัวอย่างเช่น เราลงเรียนคอร์สภาษาอังกฤษซ้ำ ๆ เพื่อให้เราเก็บตกเนื้อหาได้ครบ ทุกครั้งที่เรียน เราจะไก้ผลตอบแทนที่น้อยลงจากเงินและเวลาที่เราเสียไป เมื่อถึงจุดที่เราเก็บตกเนื้อหาได้ครบแล้ว แต่เรายังลงเรียนอีก เราจะพบกับ negative returns เพราะเราจะเสียเงินและเวลาไปโดยไม่ได้ความรู้เพิ่ม

แบบที่ 2. Negative returns ที่เกิดจาก compound interest ของสิ่งไม่ดี

ตัวอย่างเช่น เราซื้อ Bitcoin ในช่วงราคาขาลง ถ้าเราไม่ขาย Bitcoin ทิ้ง (cut loss) เราก็จะขาดทุนไปเรื่อย ๆ

Negative returns สอนให้เรารู้ว่า เราจะได้ผลตอบแทนเชิงลบถ้าเราทำอะไรซ้ำ ๆ เป็นเวลานาน ๆ และต้องคอยระวังสิ่งที่ไม่ดีที่อาจสะสมมาเรื่อย ๆ

⚓ Model #5. Sunk-Cost Fallacy

Sunk-cost fallacy หมายถึง การที่เสียดายสิ่งที่เราลงทุนไปแล้ว ทำให้เราไม่ยอมปล่อยวางจากสิ่งที่เป็น diminishing returns หรือ negative returns

ยกตัวอย่างเช่น เราอาจจะไม่อยากเปลี่ยนงาน แม้ว่าเราจะไม่ค่อยได้เรียนรู้อะไรใหม่เพราะทำงานมานาน (diminishing returns) และมีความรู้สึก burnout (negative returns) เพราะเราอาจจะเสียดายเวลาและผลงานที่เคยทำไว้ ถ้าได้งานใหม่ เราจะต้องใช้เวลาสร้างตัวขึ้นมาใหม่อีกครั้ง

ทางออกของ sunk-cost fallacy คือ:

1. Acceptance: ยอมปล่อยวางสิ่งที่ผ่านไปแล้ว เช่น ยอมรับว่าเราไม่สามารถเอาเวลาที่ทุ่มเทไปกับงานกลับมาได้
2. Focus on the future: โฟกัสไปกับโอกาสที่ดีกว่า เช่น ในขณะที่เรายังอยู่กับงานเดิม เราได้พัฒนาตัวเองน้อยลงและมีสุขภาพที่แย่ลงเมื่อเทียบกับการหางานใหม่ที่เราอาจได้เรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ และได้เจอกับสภาพการทำงานที่ดีต่อสุภาพมากขึ้น

📄 References

• The Almanack of Naval Ravikant
• Super Thinking
• Essentialism
• Compound interest calculator